• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حمزة بن عمرو اسلمی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حمزة‌ بن عمرو اَسْلَمی، صحابی و راوی برخی احادیث رسول اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم بود.



با اینکه حمزة‌بن عمرو در بسیاری منابع، اهل مدینه
[۱] الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۱۲.
[۲] الثقات، ج۳، ص۷۰.
و از انصار
[۳] رجال الطوسی، ص۳۵.    
معرفی شده،
[۴] تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۲۳.    
او را از مهاجران دانسته است.
بنابر گزارشی از خود حمزه، رسول اکرم او را «مُتعب» نامیده
[۵] تاریخ مدینة دمشق،ج۱۵، ص۲۲۸.    
که ابن‌ماکولا
[۶] الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء و الکنی و الانساب،ج۷، ص۲۰۴.
آن را به صورت «مثعب» یا «معقب» ضبط کرده است.
نام پدرش را به‌اشتباه عُمَر نیز ضبط کرده‌اند.
[۷] الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۲، ص۱۰۷.
کنیه مشهور حمزه، ابومحمد است .
[۸] الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۱۵.    
[۹] تاریخ مدینة الدمشق، ج۱۵، ص۲۲۳.
و


پیامبر نیز کنیه ابوصالح را به او داد
[۱۰] التاریخ الکبیر، ج۳، جزء۲، قسم ۱، ص۴۶    
[۱۱] الوافي بالوفيات، ج۱۳، ص۱۷۲
ابن‌سعد
[۱۲] الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۱۵.    
او را در شمار کسانی آورده است که پیش از فتح مکه مسلمان شدند.


واقدی
[۱۳] المغازی، ج۲، ص۵۸۴)
به شرکت او در صلح حدیبیه تصریح کرده و افزوده است از داوطلبانِ راهنمایی در نیزارها و خارستانها بود، اما از عهده برنیامد. واقدی به حضور حمزه در سَریه کَدید در سال هشتم هجرت اشاره کرده
[۱۴] المغازی،ج۲، ص۷۵۲.
و آورده است که به هنگام سوءقصد منافقان، در بازگشت از تبوک همراه پیامبر بوده و در تاریکی شب، سر انگشتان‌ او درخشیدن‌گرفته و چیزهایی را که از مَرکبها فروافتاده بوده، جمع کرده است
[۱۵] المغازی، ج۳، ص۱۰۴۳.
[۱۶] تاریخ مدینة دمشق،ج۱۵، ص۲۲۳.    
حمزه مژده پذیرش توبه کعب‌بن مالک را به کعب رسانده است.
[۱۷] المغازی، واقدی، ج۳، ص۱۰۵۴.
حمزة‌بن عمرو پس از رحلت پیامبر اکرم، در جنگهای افریقا
[۱۸] تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۲۶.    
و شام شرکت کرد و مژده پیروزی در جنگ اَجنادَین را برای ابوبکر آورد.
[۱۹] تهذیب‌الکمال فی اسماء الرجال، ج۷، ص۳۳۴.
[۲۰] البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۳۲.    



از مستندات جواز گشودن روزه در سفر، روایتی از حمزة‌بن عمرو است. او چون پیوسته روزه می‌گرفت، از پیامبر درباره جواز یا عدم جواز گشودن روزه در سفر پرسش کرد و پیامبر او را مخیَّر فرمود.
[۲۱] البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۳۲.    
[۲۲] صحیح البخاری، ج۲، ص۲۳۷.
[۲۳] الجامع الصحیح، ج۳، ص۱۴۴ـ۱۴۵.
[۲۴] سنن‌الترمذی، ج۲، ص۱۰۷.
[۲۵] سنن النسائی، ج۴، ص۱۸۵ـ۱۸۷.
بسیاری از مفسران، ذیل آیه ۱۸۵ سوره بقره
[۲۶] بقره/سوره۲، آیه۱۸۵.    
درباره جواز گشودن روزه در سفر، به این حدیث استناد کرده‌اند.
[۲۷] جامع طبری، ذیل آیه ۱۸۵ سوره بقره.
[۲۸] کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار، ذیل آیه ۱۸۵ سوره بقره.
[۲۹] البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۳۲.    



حمزة‌بن عمرو شاهد برخی‌از معجزات پیامبر اکرم بوده است.
[۳۰] الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۹۱۳.    



او برخی مستحبات و آداب غذا خوردن را، بدون واسطه، از رسول اکرم شنیده است.
[۳۱] مجمع‌الزوائد و منبع‌الفوائد ج۵، ص۲۳.
[۳۲] مجمع‌الزوائد و منبع‌الفوائد، ج۶، ص۱۹۱.

به‌جز رسول خدا، او از پدر خود
[۳۳] الجرح و التعدیل، ج۷، ص۲۳۶.
[۳۴] الثقات، ج۵، ص۳۵۷.
و ابوبکر و عمر
[۳۵] الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۱۵.    
روایت کرده است. تهذیب الاسماء و اللغات، ج۱، ص۱۷۱.


شمار مرویّات او را نُه روایت دانسته‌است. پسرش محمد، ام‌المؤمنین عایشه، سلیمان‌بن یسار، عُروَة‌بن زُبَیر، ابوسلمة‌بن عبدالرحمان، ابومَراوِح (برده آزاد شده ابوذر غفاری) و حنظلة‌بن علی اسلمی از او روایت کرده‌اند.


حمزة‌بن عمرو اسلمی، بنابر مشهور، در سال ۶۱ هجری، در ۷۱ سالگی، وفات یافت
[۳۶] الثقات، ج۳، ص۷۰.
[۳۷] المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۵۲۰.
[۳۸] اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۲، ص۵۱.    
بنابر قولی ضعیف، او در هشتاد سالگی درگذشته است.
[۳۹] تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۳۰.    
[۴۰] اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۲، ص۵۱.    



(۱) ابن‌اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، تهران: انتشارات اسماعیلیان، (بی‌تا.)؛
(۲) ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛
(۳) ابن‌حِبّان، کتاب‌الثقات، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛
(۴) ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی‌محمد معوض، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵؛
(۵) ابن‌سعد الطبقات الكبرى، ج۴، ص۳۱۵.(بیروت)؛
(۶) ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱؛
(۷) ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸؛
(۸) همو، تفسیرالقرآن العظیم، چاپ علی شیری، بیروت (بی‌تا.)؛
(۹) ابن‌ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء و الکنی و الانساب، چاپ عبدالرحمان‌بن یحیی معلمی یمانی، بیروت (بی‌تا.)؛
(۱۰) محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، (چاپ محمد ذهنی‌افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛
(۱۱) محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، کتاب التاریخ الکبیر، (بیروت ?۱۴۰۷/ ۱۹۸۶)؛
(۱۲) محمدبن عیسی ترمذی، سنن‌الترمذی، ج۲، چاپ عبدالرحمان محمد عثمان، بیروت ۱۴۰۳؛
(۱۳) محمدبن عبداللّه حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، بیروت ۱۴۰۶؛
(۱۴) صفدی، الوافي بالوفيات،
(۱۵) طبری، جامع؛
(۱۶) محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵؛
(۱۷) سعیدبن هبة‌اللّه قطب‌راوندی، الخرائج و الجرائح، قم ۱۴۰۹؛
(۱۸) یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲؛
(۱۹) مسلم‌بن حجاج، الجامع الصحیح، بیروت: دارالفکر، (بی‌تا.)؛
(۲۰) احمدبن محمد میبدی، کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار، چاپ علی‌اصغر حکمت، تهران ۱۳۶۱ش؛
(۲۱) احمدبن علی نسائی، سنن النسائی، بشرح جلال‌الدین سیوطی، بیروت ۱۳۴۸/۱۹۳۰؛
(۲۲) یحیی‌بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۱؛
(۲۳) محمدبن عمر واقدی، کتاب المغازی، چاپ مارسدن جونز، لندن ۱۹۶۶؛
(۲۴) علی‌بن ابوبکر هیثمی، مجمع‌الزوائد و منبع‌الفوائد، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
/ محمود مهدوی‌دامغانی /

 
۱. ↑ الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۱۲.
۲. ↑ الثقات، ج۳، ص۷۰.
۳. ↑ رجال الطوسی، ص۳۵.    
۴. ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۲۳.    
۵. ↑ تاریخ مدینة دمشق،ج۱۵، ص۲۲۸.    
۶. ↑ الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء و الکنی و الانساب،ج۷، ص۲۰۴.
۷. ↑ الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۲، ص۱۰۷.
۸. ↑ الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۱۵.    
۹. ↑ تاریخ مدینة الدمشق، ج۱۵، ص۲۲۳.
۱۰. ↑ التاریخ الکبیر، ج۳، جزء۲، قسم ۱، ص۴۶    
۱۱. ↑ الوافي بالوفيات، ج۱۳، ص۱۷۲
۱۲. ↑ الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۱۵.    
۱۳. ↑ المغازی، ج۲، ص۵۸۴)
۱۴. ↑ المغازی،ج۲، ص۷۵۲.
۱۵. ↑ المغازی، ج۳، ص۱۰۴۳.
۱۶. ↑ تاریخ مدینة دمشق،ج۱۵، ص۲۲۳.    
۱۷. ↑ المغازی، واقدی، ج۳، ص۱۰۵۴.
۱۸. ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۲۶.    
۱۹. ↑ تهذیب‌الکمال فی اسماء الرجال، ج۷، ص۳۳۴.
۲۰. ↑ البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۳۲.    
۲۱. ↑ البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۳۲.    
۲۲. ↑ صحیح البخاری، ج۲، ص۲۳۷.
۲۳. ↑ الجامع الصحیح، ج۳، ص۱۴۴ـ۱۴۵.
۲۴. ↑ سنن‌الترمذی، ج۲، ص۱۰۷.
۲۵. ↑ سنن النسائی، ج۴، ص۱۸۵ـ۱۸۷.
۲۶. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۵.    
۲۷. ↑ جامع طبری، ذیل آیه ۱۸۵ سوره بقره.
۲۸. ↑ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار، ذیل آیه ۱۸۵ سوره بقره.
۲۹. ↑ البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۳۲.    
۳۰. ↑ الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۹۱۳.    
۳۱. ↑ مجمع‌الزوائد و منبع‌الفوائد ج۵، ص۲۳.
۳۲. ↑ مجمع‌الزوائد و منبع‌الفوائد، ج۶، ص۱۹۱.
۳۳. ↑ الجرح و التعدیل، ج۷، ص۲۳۶.
۳۴. ↑ الثقات، ج۵، ص۳۵۷.
۳۵. ↑ الطبقات الکبری، ج۴، ص۳۱۵.    
۳۶. ↑ الثقات، ج۳، ص۷۰.
۳۷. ↑ المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۵۲۰.
۳۸. ↑ اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۲، ص۵۱.    
۳۹. ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۱۵، ص۲۳۰.    
۴۰. ↑ اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۲، ص۵۱.    

دانشنامه جهان اسلام، مقاله حمزة‌ بن عمرو اَسْلَمی، شماره۶۵۳۹.    



جعبه ابزار