حمید بن مسلم و کربلا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حمید بن مسلم،
واقعه عاشورا،
کربلا،
امام حسین.
پرسش: آیا حمید بن مسلم (تاریخ نویس) که در کربلا حضور داشته اما به یاری امام حسین (علیه‌السّلام) نرفته، مخالف امام محسوب می‌شود و مستحق
عذاب است؟
پاسخ اجمالی: حمید بن مسلم الازدی از جمله کسانی بود که طبق گفته‌ی خود در واقعه‌ی عاشورا حضور داشته و بسیاری از وقایع را نقل کرده است. محققان دو چهره‌ی متفاوت برای حمید بن مسلم نقل کرده‌اند: یکی آنکه وی در کربلا حضور داشته و به دستور
عمر بن سعد سر مبارک امام حسین (علیه‌السّلام) را همراه عده‌ای به نزد
عبیدالله بن زیاد برده است و این دلالت می‌کند که او از یاران عمر بن سعد بوده است؛ چهره‌ی دیگر آنکه وی از اصحاب
امام سجاد (علیه‌السّلام) بوده و با
سلیمان بن صرد به
عین الورده رفته و در
قیام توابین شرکت کرده است. لذا برخی محققان ایشان را شخصیتی مرموز دانسته‌اند. در هر صورت حتی اگر او شمشیری نزده و کسی را به
شهادت نرسانده باشد ولی چون در کربلا بود و امام (علیه‌السّلام) را درک کرد و به ندای «هل من ناصر» امام حسین (علیه‌السّلام) جوابی نداد، احتمالاً می‌توان او را در زمره‌ی اهل عذاب دانست.
حمید بن مسلم الازدی از جمله‌ی کسانی بود که در واقعه‌ی عاشورا حضور داشت و بسیاری از وقایع را نقل کرده است. بعضی از روایت‌هایی که او آورده است، این را می‌رساند که او در جمع لشکر کوفه و تحت فرمان عمر بن سعد بوده است. مثلاً می‌گوید: «ما ایستاده بودیم که جوانی که رخساری چون پاره‌ی ماه داشت به ما هجوم آورد».
همچنین او در قضیه‌ی حمله‌ی وحشیانه‌ی کوفیان به خیام مطهره
اهل بیت (علیهم‌السّلام) می‌گوید: «تا اینکه رسیدیم به علی بن حسین (علیه‌السّلام) در حالیکه او بر رختخواب بود و به شدت
بیمار، همراه شمر جماعتی بودند که گفتند آیا این بیمار را بکشیم؟ و من گفتم: سبحان الله آیا کودکان را می‌کشید. او خردسال است و مریض. تا اینکه آنها را از او دور کردم».
سید بن طاووس می‌فرماید: «پس از اتمام جنگ، عمر بن سعد به
خولی بن یزید اصبحی و حمید بن مسلم ازدی دستور داد که سر مبارک امام حسین (علیه‌السّلام) را به نزد عبیدالله بن زیاد ببرند.
او بعضی از قضایای کربلا را نقل کرده و طبق گفته خود در آنجا بوده... بعدها از پیروان سلیمان بن صرد خزاعی که تحت فرمان
مختار ثقفی بوده، گشته و در نبرد عین الورده به خونخواهی امام حسین (علیه‌السّلام)، با لشکر شام جنگیده است». طبق نظر سید بن طاووس، از احوالات ایشان گزارش معتبری در تاریخ نقل نشده است.
شیخ فارس تبریزیان (فارس حسون) به نقل از
تنقیح المقال علامه ممقانی می‌گوید: «حمید بن مسلم کوفی را نشناختم مگر اینکه
شیخ طوسی او را از اصحاب امام سجاد (علیه‌السّلام) شمرده است. ظاهراً امامی است اما حالش مجهول است.»
اما خود شیخ فارس معتقد است که حمید بن مسلم نام دو نفر بوده است: یکی همان است که در کربلا حضور داشت و به دستور عمر بن سعد سر مبارک امام حسین (علیه‌السّلام) را همراه عده‌ای به نزد عبیدالله بن زیاد برده است و این دلالت می‌کند که او از یاران عمر بن سعد بوده است. امّا دیگری امامی بوده و از اصحاب امام سجاد (علیه‌السّلام) که در سپاه سلیمان بن صرد در قیام توابین حضور داشت.
به هر صورت حتی اگر او شمشیری نزده و کسی را به شهادت نرسانده باشد ولی چون در کربلا بود و امام (علیه‌السّلام) را درک کرد و به ندای «هل من ناصر» امام حسین (علیه‌السّلام) جوابی نداد، احتمالاً می‌توان او را در زمره‌ی اهل عذاب دانست زیرا وقتی امام (علیه‌السّلام) در راه کوفه به دو نفر فرمود که به ما ملحق شوید و آنان بهانه‌هایی آوردند، حضرت فرمود: «پس از اینجا دور شوید تا مرا نبینید چرا که هر که ما را ببیند و صدایمان را بشنود و اجابت نکند، واجب است بر خداوند که او را درون آتش افکند».
۱. سید بن طاووس، لهوف .
۲. شیخ عباس قمی، نفس المهموم .
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله "حميد بن مسلم كه تاريخ نويس بوده و به ياري امام نرفته، آيا مخالف امام و مستحق عذاب است؟"، تاریخ بازیابی:۱۳۹۹/۰۹/۰۹.
