حیوة بن شریح تجیبی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَیْوَة بن شُرَیْح، حَیْوَة بن شُرَیْح بن صفوان بن مالک تُجیبی کِندی،
محدّث و فقیه مصری
قرن دوم می‌باشد.
در بیش‌تر منابع
کنیه او ابوزرعه
و در برخی منابع، ابویزید
ذکر شده است.
وی را نباید با
حیوة بن شریح بن یزید حَضرَمی حِمْصی (متوفی ۲۲۴) اشتباه گرفت.
درباره
تاریخ ولادت و نخستین سالهای زندگی حیوة بن شریح بن صفوان اطلاعی در دست نیست.
سیوطی ) او را از اتباع
تابعین شمرده است.
پدر وی
فرمانده جماعتی بود که در ۱۱۷ به خونخواهی وُهیب یَحصَبی، بر ضد والی
مصر،
ولید بن رفاعه،
شورش کردند
و او احتمالا در همین شورش کشته شد، زیرا
وفات وی در همین
سال ذکر شده است.
ربیعة بن یزید قصیر،
عقبة بن مسلم،
یزید بن ابی حبیب،
و سلیم بن جبیر از مشایخ
و استادان حیوة بودند.
عبداللّه بن مبارک،
عبداللّه بن وَهْب،
ابوعبدالرحمان مُقری،
لیث بن سعد و ابوعاصم نَبیل از وی
حدیث روایت کرده‌اند.
منابع متقدم رجالی، حیوة را در نقل حدیث
توثیق نموده‌اند.
با وجود این، روایات ضعیفی نیز از او نقل شده است.
وی در
اسناد بسیاری از
روایات اهل سنّت، به ویژه احادیث
کتب ستّه، قرار دارد.
در
کتابهای تاریخی نیز برخی گزارشهای او ثبت شده است.
حیوة بن شریح ظاهراً مجلس تدریس
فقه داشته است.
در
سال ۱۴۴
منصب قضای مصر به او پیشنهاد شد، اما نپذیرفت.
احادیثی فقهی نیز از وی نقل شده است.
زهد و پارسایی
و کثرت
عبادت حیوة را ستوده
و او را مستجاب الدعوه
و از بَکّائین دانسته‌اند.
حکایاتی نیز درباره
کرامات و خوارق عاداتِ او نقل کرده‌اند.
در بیش‌تر منابع،
سال وفات او ۱۵۸
)
و در برخی منابع، سال ۱۵۹ ذکر شده است
به گفته
واقدی، او بر اثر
بیماری وبا درگذشت.
در منابع، تألیفی به او منسوب نیست، اما در گزارشی آمده که حیوة به شخصی سفارش کرد از
کتاب‌هایش نگهداری کند ولی کوتاهی آن فرد سبب شد کسانی، از جمله ابن لُهَیعه، از آن‌ها
استنساخ و بهره‌برداری کنند.
(۱) ابن ابی حاتم،
کتاب الجرح
و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بیتا).
(۲) ابن جوزی، صفة الصفوة، چاپ محمود فاخوری
و محمد رواسقلعجی، حلب ۱۳۸۹ـ۱۳۹۳/۱۹۶۹ـ۱۹۷۳.
(۳) ابن جوزی،
کتاب الموضوعات، چاپ عبدالرحمان محمد عثمان، (بیروت) ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۴) ابن حِبّان،
کتاب الثقات، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بیتا).
(۵) ابن حجر عسقلانی،
کتاب تهذیب التهذیب، (بیروت) ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
(۶) ابن سعد، الطبقات الکبری (بیروت).
(۷) ابن عبدالحکم، فتوح مصر
و اخبارها، چاپ چارلز سی توری، نیوهاون ۱۹۲۲، چاپ افست بغداد (۱۹۶۸).
(۸) ابن کثیر،
البدایة و النهایة، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۹) سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، چاپ سعید محمد لحام، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۱۰) عبدالحسین امینی، الغدیر
فی الکتاب و السنة و الادب، قم ۱۴۱۶ـ۱۴۲۲/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۲.
(۱۱) محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت (بیتا).
(۱۲) محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام
و وفیات المشاهیر
و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
(۱۳) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط
و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
(۱۴) محمد بن احمد ذهبی،
کتاب تذکرة الحفاظ، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۶ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۶ـ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت (بیتا).
(۱۵) عبدالسلام بن سعید سحنون، المُدَوَّنة الکبری، التی رواها سحنون بن سعید تنوخی عن عبدالرحمان بن قاسم عتقی عن مالک بن انس، قاهره ۱۳۲۳، چاپ افست بیروت (بیتا).
(۱۶) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة
فی تاریخ مصر
و قاهرة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره) ۱۳۸۷.
(۱۷) صفدی، الوافی.
(۱۸) احمد بن عبداللّه عجلی، تاریخ الثقات، به ترتیب علی بن ابی بکر هیثمی
و تضمینات ابن حجر عسقلانی، چاپ عبدالمعطی قلعجی، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۴.
(۱۹) احمد بن محمد کلاباذی، رجال صحیح البخاری، المسمّی الهدایة
و الارشاد
فی معرفة اهل الثقة والسداد، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۲۰) محمد بن یوسف کندی، ولاة مصر، چاپ حسین نصّار، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۵۹.
(۲۱) یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال
فی اسماءالرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
(۲۲) مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح، بیروت: دارالفکر، (بیتا).
(۲۳) محمد بن خلف وکیع، اخبار القضاة، چاپ سعید محمد لحّام، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حیوة بن شریح تجیبی»، شماره۶۷۰۴.
