• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خداش بن زهیر عامری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



از شاعران بزرگ و مشهور قبیله قیس و کنیه اش ابو‌ زهیر بود، شاعر جاهلی و به نظر می‌رسد که در همان دوره جاهلی در‌گذشته باشد.
[۲] ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۴۳۰، چاپ مفید قمیحه و نعیم زرزور، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
[۳] حسن بن بشر آمدی، المؤتلف و المختلف فی اسماء الشعراء و کناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم، ج۱، ص۱۸۰، در محمد بن عمران مرزبانی، معجم الشعراء، چاپ ف کرنکو، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۴] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.




نام او خداش بن اَزْهَر نیز آمده است
[۵] ابن کلبی، جمهرة النسب، ج۱، ص۳۶۶، ج۱، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
که نام وی را خداش بن زهیر بن اَزْهر آورده و ظاهرآ ازهر نام جدّ اوست.
پدرش در جنگ با قریش معروف به فِجار، جنگ‌هایی که در ماه‌های حرام رخ می‌داد، کشته شد.
خود نیز از مخالفان قبیله خزرج بود.
[۸] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
[۹] حسین مؤنس، تاریخ قریش: دراسة فی تاریخ اصغر قبیلة عربیة جعلها الاسلام اعظم قبیلة فی تاریخ البشر، ج۱، ص۱۸۸، جده ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

خداش سوارکاری شجاع و در صف مشرکان شاهد جنگ حنین بود، ولی اندکی پس از آن اسلام آورد.
[۱۰] ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۱، ص۴۶۲، مصر۱۳۲۸، چاپ افست بیروت.
[۱۱] عمرو بن بحر جاحظ، البیان و التبیین، ج۳، ص۱۴، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
[۱۲] عمرو بن بحر جاحظ، کتاب البخلاء، ج۲، ص۲۰۹، چاپ احمد عوامری و علی جارم، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
[۱۳] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.

به نقلی دیگر از سزگین
[۱۴] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
وی تا ابتدای قرن اول هجری زندگی کرد.



ابن سلام جمحی در طبقات فحول الشعراء نام او را در شمار شعرای رده پنجم آورده است.
ابو عمرو بن علاء (متوفی ۵۴)، ذوق و قریحه و همچنین ساختار شعری وی را بر لَبید بن ربیعه (متوفی۴۱) مقدّم شمرده است.
[۱۷] ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۴۳۰، چاپ مفید قمیحه و نعیم زرزور، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.



در برخی از منابع
[۱۹] حبیب بن اوس ابو تمّام، کتاب الوحشیات و هو الحماسه الصغری، ج۱، ص۹۴، چاپ عبدالعزیز میمنی راجکوتی، قاهره ۱۹۷۰.
[۲۰] حبیب بن اوس ابو تمّام، کتاب الوحشیات و هو الحماسه الصغری، ج۱، ص۱۰۰، چاپ عبدالعزیز میمنی راجکوتی، قاهره ۱۹۷۰.
[۲۲] ابن شجری، کتاب الحماسة، ج۱، ص۳۰ـ۳۱، حیدرآباد، دکن ۱۳۴۵.
ابیاتی از وی با مضامین فخر و حماسه و هجو آمده است.
[۲۳] عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.

ابو الفرج اصفهانی
[۲۴] ابو الفرج اصفهانی، ج۱۸، ص۱۳۶ـ۱۳۷.
مدحی را از اعشی به نقل از خداش آورده است.
شعر خداش در شیوه فخر و هجو مقامی والا دارد. قصیده مُجَمْهَرَة با مضمون تغزل وصف و فخر، از مشهورترین قصاید وی است.
[۲۵] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
[۲۶] عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.

جاحظ
[۲۷] عمرو بن بحر جاحظ، البیان و التبیین، ج۳، ص۱۴، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
[۲۸] عمرو بن بحر جاحظ، کتاب البخلاء، ج۲، ص۲۰۹، چاپ احمد عوامری و علی جارم، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
و سیوطی
[۲۹] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، ج۱، ص۶۶، چاپ محمد احمد جاد المولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.
[۳۰] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، ج۱، ص۳۸۲، چاپ محمد احمد جاد المولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.
از ابیات خداش به عنوان شاهد لغوی استفاده کرده‌اند.



اشعار خداش از جمله اشعاری بوده که ابو سعید سُکری (متوفی۲۷۵) به جمع‌آوری آن مبادرت کرده است.
[۳۱] ابن ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۱۷۸.

دیوان وی در بیروت در ۱۴۰۱/۱۹۸۱ و بار دیگر به همت مجمع اللغة العربیة دمشق در ۱۴۰۶/۱۹۸۶ به چاپ رسید.
[۳۲] عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.



(۱) حسن بن بشر آمدی، المؤتلف و المختلف فی اسماء الشعراء و کناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم، در محمد بن عمران مرزبانی، معجم الشعراء، چاپ ف کرنکو، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
(۲) ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، مصر۱۳۲۸، چاپ افست بیروت.
(۳) ابن حزم، جمهرة انساب العرب، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۴) ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.
(۵) ابن شجری، کتاب الحماسة، حیدرآباد، دکن ۱۳۴۵.
(۶) ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، چاپ مفید قمیحه و نعیم زرزور، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
(۷) ابن کلبی، جمهرة النسب، ج۱، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
(۸) ابن ندیم، الفهرست (تهران).
(۹) ابو الفرج اصفهانی.
(۱۰) حبیب بن اوس ابو تمّام، کتاب الوحشیات و هو الحماسه الصغری، چاپ عبدالعزیز میمنی راجکوتی، قاهره ۱۹۷۰.
(۱۱) عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، بیروت ۱۹۹۸.
(۱۲) عمرو بن بحر جاحظ، البیان و التبیین، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
(۱۳) عمرو بن بحر جاحظ، کتاب البخلاء، چاپ احمد عوامری و علی جارم، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
(۱۴) حسین مؤنس، تاریخ قریش: دراسة فی تاریخ اصغر قبیلة عربیة جعلها الاسلام اعظم قبیلة فی تاریخ البشر، جده ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۱۵) فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
(۱۶) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، چاپ محمد احمد جاد المولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.
(۱۷) محمد بن ابی الخطاب قرشی، جمهرة اشعار العرب فی الجاهلیة و الاسلام، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره۱۹۸۱.


۱. ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۴۰، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
۲. ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۴۳۰، چاپ مفید قمیحه و نعیم زرزور، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۳. حسن بن بشر آمدی، المؤتلف و المختلف فی اسماء الشعراء و کناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم، ج۱، ص۱۸۰، در محمد بن عمران مرزبانی، معجم الشعراء، چاپ ف کرنکو، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۴. فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
۵. ابن کلبی، جمهرة النسب، ج۱، ص۳۶۶، ج۱، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
۶. ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ج۱، ص۲۸۱، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۷. ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۱۴۴، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
۸. فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
۹. حسین مؤنس، تاریخ قریش: دراسة فی تاریخ اصغر قبیلة عربیة جعلها الاسلام اعظم قبیلة فی تاریخ البشر، ج۱، ص۱۸۸، جده ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۱۰. ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۱، ص۴۶۲، مصر۱۳۲۸، چاپ افست بیروت.
۱۱. عمرو بن بحر جاحظ، البیان و التبیین، ج۳، ص۱۴، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
۱۲. عمرو بن بحر جاحظ، کتاب البخلاء، ج۲، ص۲۰۹، چاپ احمد عوامری و علی جارم، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
۱۳. فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
۱۴. فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
۱۵. ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، سفر۱، ص۱۴۳، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
۱۶. ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، سفر۱، ص۱۴۴، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
۱۷. ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۴۳۰، چاپ مفید قمیحه و نعیم زرزور، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۱۸. محمد بن ابی الخطاب قرشی، جمهرة اشعار العرب فی الجاهلیة و الاسلام، ج۱، ص۴۱۳۴۱۸، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره۱۹۸۱.    
۱۹. حبیب بن اوس ابو تمّام، کتاب الوحشیات و هو الحماسه الصغری، ج۱، ص۹۴، چاپ عبدالعزیز میمنی راجکوتی، قاهره ۱۹۷۰.
۲۰. حبیب بن اوس ابو تمّام، کتاب الوحشیات و هو الحماسه الصغری، ج۱، ص۱۰۰، چاپ عبدالعزیز میمنی راجکوتی، قاهره ۱۹۷۰.
۲۱. ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۱۴۴۱۴۶، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
۲۲. ابن شجری، کتاب الحماسة، ج۱، ص۳۰ـ۳۱، حیدرآباد، دکن ۱۳۴۵.
۲۳. عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.
۲۴. ابو الفرج اصفهانی، ج۱۸، ص۱۳۶ـ۱۳۷.
۲۵. فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
۲۶. عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.
۲۷. عمرو بن بحر جاحظ، البیان و التبیین، ج۳، ص۱۴، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
۲۸. عمرو بن بحر جاحظ، کتاب البخلاء، ج۲، ص۲۰۹، چاپ احمد عوامری و علی جارم، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
۲۹. عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، ج۱، ص۶۶، چاپ محمد احمد جاد المولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.
۳۰. عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، ج۱، ص۳۸۲، چاپ محمد احمد جاد المولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.
۳۱. ابن ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۱۷۸.
۳۲. عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خداش بن زهیر عامری»، شماره ۶۹۳۹.    



جعبه ابزار