• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خدد (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




خَدَّ (به فتح خاء و دال مشدد) از واژگان نهج البلاغه و به معنی شكافتن و نيز به معنى رخسار و چهره است. از اين ماده يازده مورد در نهج البلاغه ديده مى‌شود.



خَدَّ به معنی شكافتن است. «خَدَّ الارضَ‌: شقَّها» و نيز به معنى رخسار و چهره آيد.


امام علی (علیه‌اسلام) در رابطه با خلقت زمين فرموده: «أَرْسَى أَوْتَادَهَا، وَضَرَبَ أَسْدَادَهَا، وَاسْتَفَاضَ عُيُونَهَا، وَخَدَّ أَوْدِيَتَهَا» «ميخ‌هاى زمين را ثابت كرد و سدّهاى (كوه‌ها) آن را زد، و چشمه‌هايش را جارى ساخت و دره‌هايش را شكافت.» (شرح‌های خطبه: )
درباره بى‌وفایى دنيا فرموده: «وَإِنَّمَا حَظُّ أَحَدِكُمْ مِنَ الاَْرْضِ، ذَاتِ الطُّولِ وَالْعَرْضِ، قِيدُ قَدِّهِ، مُتَعَفِّراً عَلى خَدِّهِ!» «بهره هر يک از شما از زمين در طول و عرض آن، مقدار طول انسان است در حالی‌كه چهره‌اش بر خاک است.» (منظور قبر است) (شرح‌های خطبه: )
ایشان در كمال ناراحتى به اصحابش فرمود: من مى‌دانم چه چيز شما را اصلاح مى‌كند و اعوجاجتان را راست مى‌نمايد ولى نمى‌خواهم شما را با فساد خودم اصلاح كنم: «أَضْرَعَ اللهُ خُدُودَكُمْ، وَأَتْعَسَ جُدُودَكُمْ!» «خدا چهره‌هايتان را ذلیل كند، بهره‌هايتان را ساقط گرداند.» (شرح‌های خطبه: )


از اين ماده يازده مورد در نهج البلاغه ديده مى‌شود.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۲۷.    
۲. ذطریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۳، ص۴۲.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۲۳.    
۴. الزبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۸، ص۵۲.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۲۸، خطبه ۱۸۶.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۴۷، خطبه ۱۸۱.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۷۵، خطبه ۱۸۶.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۲۷، خطبه ۱۸۶.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۶۷.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۰۶-۳۰۷.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۷، ص۲۲۴.    
۱۲. هاشمی خویی، میرزا حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۰۹-۱۱۰.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۸۷.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ۱۶۲-۱۶۳، خطبه ۸۲.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۴۴، خطبه ۸۱.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۱۴، خطبه ۸۳.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۶۱، خطبه ۸۳.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۶۵.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۶۷.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۳، ص۴۵۴-۴۵۵.    
۲۱. هاشمی خویی، میرزا حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۶۹.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۷۵.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۲۹، خطبه ۶۸.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۱۴، خطبه ۶۷.    
۲۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۹۹، خطبه ۶۹.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۳۳، خطبه ۶۹.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۰۶.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۱۱.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۳، ص۱۴۳.    
۳۰. هاشمی خویی، میرزا حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۲۴.    
۳۱. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۰۳.    
۳۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغ، ت الحسون، ص۴۲۸، خطبه ۱۸۶.    
۳۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۶۳، خطبه ۸۲.    
۳۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۲۹، خطبه ۶۸.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خدد»، ج۱، ص۳۲۷.    






جعبه ابزار