خکارندوی غوری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خُکارَندویِ غوری، نخستین قصیده سرای ادبیات پشتو در سده هفتم است. چون در
زبان پشتو، اِبدال حرف «خ» به «ش» وجود دارد،
او را شُکارندو نیز گفته‌اند. پدرش، احمد کوتوال، در فیروزه‌کوه (نخستین پایتخت غوریان) می‌زیست. پس از گشوده شدن شهر غزنی/ غزنه در ۵۶۹، پادشاهان غوری (در نواحی غور) به سلطنت رسیدند. وقتی معزالدین محمد سام (حک: ۶۰۰ـ ۶۰۳)، در پی
مرگ برادر بزرگ‌ترش غیاث‌الدین محمد، بر تخت نشست، خکارندو قصایدی در
مدح او سرود و این نشان می‌دهد که شاعر در نیمه دوم سده ششم و اوایل سده هفتم می‌زیسته است. او احتمالا در فیروزکوه و شهرهای بُست و غزنی اقامت داشته، و شاعر دربار بوده و در لشکرکشی‌های معزالدین به
هند، او را همراهی می‌کرده است.
خکارندوی غوری، از نخستین شاعران دوره اول ادبیات پشتو
به‌شمار می‌آید. در بخش بازمانده از دیوان او، ماجرای عبور معزالدین از
رود سند و رسیدن او به ناحیه سند، و تسلط وی بر شهرهای
لاهور و دهلی، به طرز درخشانی وصف شده‌است. اشعار او علاوه بر ارزش ادبی، از حیث وصف طبیعت، به‌ویژه بهار، در نهایت زیبایی و سرزندگی است و سندی تاریخی و با ارزش به شمار می‌رود.
(۱) اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور ۱۳۸۴ـ۱۴۱۰/ ۱۹۶۴ـ۱۹۸۹، ذیل «خکارندوی غوری» (از عبدالحی حبیبی).
(۲) فارغ بخاری و رضا همدانی، پشتو شاعری، کراچی ۱۹۶۶، ص ۱۰۴ـ۱۰۷.
(۳) پشتو ادب، چاپ جلیل قدوائی، کراچی ۱۹۵۱، ص ۷ـ۱۴.
(۴) عبدالحی حبیبی، تاریخ ادب پشتو، کابل ۱۹۵۰، ص ۵۳ـ۵۹.
(۵) محمد هوتک‌بن داود، پوتّا خزانه، چاپ حبیبی، کابل ۱۹۴۴، ص ۲۳۴ـ۲۴۴.
(۶) صادق‌اللّه مختصر، تاریخ ادب پشتو، کابل ۱۹۴۶، ص ۴.
(۷) شاه‌محمد مدنی عباسی، پشتو زبان، اور، ادب کی تاریخ، لاهور ۱۹۶۹، ص۳۰ـ۳۱.
(۸) O Caroe, The pathans, Karachi ۱۹۸۴, XVIII, XIX, ۳۵-۳۷, ۱۲۰-۱۲۵
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خُکارَندویِ غوری»، شماره۷۱۶۱.
