• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خیار حیوان (حقوق خصوصی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


خیار حیوان از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای اختیار فسخ معامله برای خریدار حیوان است. چون امکان دارد در حیوان، عیب پنهانی باشد که نتوان تمییز داد و شناسائی حیوان بیمار از سالم دست کم برای مردم عادی دشوار است قانون مدنی به خریدار حق داده است که تا سه روز از تاریخ بیع عقد را فسخ کند.
[۱] قانون مدنی، ماده ۳۹۸.



واژۀ خیار، اسم مصدر اختیار یا مصدری است به معنای اختیار و مقصود اختیاری است که شخص در فسخ معامله دارد، به همین جهت گاه همراه با کلمه فسخ می‌آید و می‌گویند خیار فسخ.
چون امکان دارد در حیوان، عیب پنهانی باشد که نتوان تمییز داد و شناسائی حیوان بیمار از سالم دست کم برای مردم عادی دشوار است قانون مدنی به خریدار حق داده است که تا سه روز از تاریخ بیع عقد را فسخ کند.
[۲] کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج۵ ص۵۰، تهران، ناشر شرکت انتشار، ۱۳۷۶، چاپ ششم.
[۳] قانون مدنی، ماده ۳۹۸.


روایت صحیحه‌ای که فضیل بن یسار از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل کرده است که گفت: گفتم به امام (علیه‌السّلام) که شرط در حیوان چیست؟ فرمودند: سه روز برای مشتری.
[۴] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، الوسائل، ج۱۲، ص۳۴۶، الباب الاوّل من ابواب الخیار، الحدیث ۴.

حقوق دانان معتقدند ذکر خیار برای مشتری، ناظر به مورد غالب است که حیوان مبیع می‌شود و خریدار آن را تملک می‌کند. مقصود این است که هر تملک کنندۀ حیوان در بیع تا سه روز حق فسخ دارد، خواه خریدار باشد (غالب) یا فروشنده، یا هر دو ولی هرگاه مبیع حیوان باشد، فروشنده حق فسخ ندارد.

ماده ۳۹۸ قانون مدنی را باید تفسیر محدود کرد و آن را به موردی اختصاص داد که تردید نباشد. از این تعبیر در دو مورد می‌توان استفاده کرد:
۱- خیار حیوان ویژه موردی است که مبیع، حیوان زنده باشد؛ زیرا در عرف، حیوان کشته، مانند مرغ یا ماهی و گوسفند، در حکم اشیاء است و حکمتی که برای جلوگیری از ضرر ناشی از بیماری حیوان گفته شده است تنها در مورد حیوان زنده محملی پیدا می‌کند.
[۵] امامی، حسن، حقوق مدنی، ج۱ ص۴۷۹، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامی، ۱۳۵۳، چاپ پنجم.

۲- در اینکه آیا ماده ۳۹۸ ناظر به موردی است که مبیع، حیوان معین باشد یا در بیع کلی، به نظر می‌رسد که ویژه عین معین باشد زیرا در بیع کلی، تملیک از هنگام عقد انجام نمی‌شود و هیچ نویسنده‌ای ابتدای خیار را، تاریخ قبض مشتری ندانسته است. بنابراین امکان فسخ عقد تا سه روز از تاریخ بیع، هیچ ضرری را نمی‌تواند جبران کند و حکمت ماده ۳۹۸، تنها در جایی مورد می‌یابد که مبیع عین معین باشد و به محض وقوع بیع به ملکیت خریدار در آید. باضافه در جایی که معلوم شود فروشنده، کالایی را که از مصداق‌های کلی برگزیده، دارای صفات مشروط در عقد نباشد و به دید عرف معیب است، می‌توان الزام او را به تسلیم فرد سالم در خواست کرد و جایی برای اعمال خیار باقی نمی‌ماند در واقع خیار حیوان یکی از شاخه‌های خیار عیب است، با این تفاوت که در این مورد قانونگذار عیب مبیع را مفروض دانسته و به همین مناسبت خریدار را از اثبات آن معاف کرده است بنابراین همانطور که خیار عیب ویژه مبیع معین است، خیار حیوان نیز در مبیع کلی راه ندارد.
[۶] انصاری، مرتضی، المکاسب، ج۵، ص۸۳ تا ص۱۱۰، قم، انتشارات مجمع الفکر الاسلامی، ۱۳۸۰، چاپ دوّم.

مبدا این خیار از زمان عقد است بنابراین اگر بایع و مشتری سه روز از هم جدا نشوند، خیار حیوان منقضی می‌شود ولی خیار مجلس باقی می‌ماند.

۱- در عقد، شرط سقوط این خیار را بکنیم؛
۲- بعد از عقد صاحب خیار آن را ساقط کند؛
۳- تصرف صاحب خیار در حیوان.
[۷] انصاری، مرتضی، المکاسب، ج۵، ص۸۳ تا ص۱۱۰.


۱. ↑ قانون مدنی، ماده ۳۹۸.
۲. ↑ کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج۵ ص۵۰، تهران، ناشر شرکت انتشار، ۱۳۷۶، چاپ ششم.
۳. ↑ قانون مدنی، ماده ۳۹۸.
۴. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، الوسائل، ج۱۲، ص۳۴۶، الباب الاوّل من ابواب الخیار، الحدیث ۴.
۵. ↑ امامی، حسن، حقوق مدنی، ج۱ ص۴۷۹، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامی، ۱۳۵۳، چاپ پنجم.
۶. ↑ انصاری، مرتضی، المکاسب، ج۵، ص۸۳ تا ص۱۱۰، قم، انتشارات مجمع الفکر الاسلامی، ۱۳۸۰، چاپ دوّم.
۷. ↑ انصاری، مرتضی، المکاسب، ج۵، ص۸۳ تا ص۱۱۰.


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «خیار حیوان»، تاریخ بازیابی ۹۹/۲/۱۸.    



جعبه ابزار