دامَت (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دامَت:
(ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ) دامَ، يَدومُ، دَواماً به معنى «هميشگى و جاودان بودن» اسم فاعل آن «دائم» و جمعِ آن «دائمون» است.
آيه مورد بحث درباره سرنوشت شقاوتمندان است، مى‌گويد:«آن‌ها (اهل شقاوت) جاودانه در آن (آتش) خواهند ماند، تا آسمان‌ها و زمين برپا است.» اين‌گونه تعبيرات در ادبيات عرب معمولاً كنايه از ابديت و جاودانگى است، مثلاً عرب مى‌گويد: اين وضع برقرار خواهد بود
ما لاحَ کَوْکَبٌ (مادام‌كه ستاره‌اى مى‌درخشد) يا
ما لاحَ اللجَدیدانِ (مادام‌كه شب و روز وجود دارد) يا
ما اضاءَ فَجْرٌ (مادام‌كه صبح مى‌درخشد) يا
ما اختلاف اللیل و النهار (مادام‌كه شب و روز پى‌درپى فرامى‌رسد) و مانند اين‌ها كه همه كنايه از جاودانگى است. در كلام اميرمومنان،
امام علی (علیه‌السلام) در
نهج البلاغه مى‌خوانيم: هنگامى که بعضى از خرده‌گيران ناآگاه به امام ايراد كردند كه چرا در تقسيم بيت المال رعايت مساوات مى‌كند و بعضى را براى تحكيم پايه‌هاى حكومت به ديگران ترجيح نمى‌دهد، امام ناراحت شد و فرمود:
«أَ تأْمُرونّی أَنْ أَطْلُبَ النَّصْرَ بِالْجَوْرِ فیمَنْ وُلّیتُ عَلَیْهِ! وَ اللَّهِ لا أَطورُ بِهِ ما سَمَرَ سَمیرٌ وَ ما أَمَّ نَجْمٌ فی السَّماءِ نَجْماً!» «آيا به من مى‌گوييد براى پيروزى، دست به ستم نسبت به كسانى كه تحت حكومت منند بزنم به خدا نزديک اين كار نمى‌روم مادام‌كه مردم شب‌ها به بحث مى‌نشينند و مادام‌كه ستارگان آسمان يكى پشت سر ديگرى طلوع و غروب دارد» در اشعار مربوط به
دعبل خزاعی در قصيده معروفى كه در حضور
امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) خواند اين شعر آمده است:
سأبکیهم ما ذرّ فی الافق شارق و نادی مناد الخیر فی الصّلوات «من بر شهيدان خاندان پيامبر گريه مى‌كنم تا آن زمان كه خورشيد بر افق مشرق نور مى‌پاشد و تا آن زمان كه بانگ اذان براى دعوت به
نماز بر مناره‌ها سر مى‌دهد.» البته اين مخصوص به ادبيات عرب نيست، در زبان‌هاى ديگر نيز كم و بيش وجود دارد و به هر حال دلالت آيه بر ابديت نبايد جاى گفتگو باشد.
به موردی از کاربرد دامَت در قرآن، اشاره می‌شود:
(خالِدينَ فيها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الأَرْضُ إِلاّ ما شاء رَبُّكَ إِنَّ رَبَّكَ فَعّالٌ لِّما يُريدُ) (تا آسمان‌ها و زمين برپا است، جاودانه در آن خواهند ماند مگر آن‌چه پروردگارت بخواهد، به يقين پرورگارت آن‌چه را بخواهد انجام مى‌دهد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
جمله
(ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الأَرْضُ) يک نوع تقييدى است كه تاكيد خلود را مى‌رساند و معنايش اين است كه ايشان در آن جاويد هستند تا زمانى‌كه آسمان‌ها و زمين وجود دارد.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «دامَت»، ج۲، ص۶۷-۶۸.
