داوودیه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
داوودیه dāvūdiy(yy)e ، درگذشته روستا و امروزه محله‌ای در
شمیران، در منطقۀ ۳ شهرداری تهران.
منطقه‌ای که امروزه (۱۳۹۲ ش) داوودیه یا محلۀ میرداماد خوانده می‌شود، در گذشته متعلق به ارغون میرزا، از فرزندان حسنعلی میرزا شعاع‌السلطنه (پسر
فتحعلی‌شاه) بود.
شعاع‌السلطنه خود این زمین‌ها را آباد کرد و به نام فرزندش «ارغونیه» نامید.
نـام ایـن بـاغ ـ روستا در برخی از منابع ارغوانیه نیز آمده است. شاید سبب این نام‌گذاری، وجود درختان ارغوان فراوانی بوده که در آن کاشته شده بود.
پس از آنکه در اواخر حکومت فتحعلی‌شاه، فرزندانش به اردبیل برده شدند و املاک وی نیز مصادره شد، میرزا نصرالله خان معروف به آقاخان نوری، صدراعظم
ناصرالدین‌شاه، این زمین‌ها را به مالکیت خود درآورد.
او بر وسعت این زمین‌ها افزود و آن را به نام فرزند دوم خود، میرزا داوودخان ــ وزیر لشکر ــ داوودیه نامید.
میرزا آقاخان نوری در باغ داوودیه که دارای انبوهی از درختان چنار، تبریزی و نیز درختان میوه بود، عمارت باشکوهی بنا نهاد که تا پیش از پایان ساخت آن، مبلغ ۰۰۰‘ ۳۰ تومان هزینه شد.
عمارت داوودیه در ۳ طبقه ساخته شده بود و تالار بزرگی داشت که بنجامین، نخستین وزیرمختار آمریکا در ایران، طی بازدید خود از این عمارت در ۱۳۰۱ ق، آن را همچون تالار آیینۀ کاخ گلستان توصیف کرده است. به‌نوشتۀ او، این تالار سقفی گنبدی‌شکل داشت که روی ۸ ستون بزرگ استوار شده بود؛ همچنین، پنجره‌هایی در اطراف این تالار و در میان اتاق‌ها تعبیه شده بود که به‌خوبی جریان هوا را به بخش‌های مختلف منتقل می‌کرد. یک ردیف پلۀ مارپیچ، تالار و طبقۀ اول را به طبقه‌های دوم و سوم متصل می‌کرد.
افزون بر این، در بخش جنوبی باغ، ساختمانی برای سکونت خدمتکاران، و در کنار آن نیز حمام بزرگی مشتمل بر چندین خزینه و استخر سرپوشیده ساخته شده بود (همانجا؛
ارنست اُرسُل، جهانگرد بلژیکی، در سفرنامۀ خود، از عمارت داوودیه با عنوان کاخی که نقاشی‌های عجیبی از نخستین شاهزادگان قاجار روی دیوارهای آن نقش بسته بود، یاد کرده است.
میرزا آقاخان نوری در زمان صدارت خود، چندین بار و به مناسبت‌های مختلف، از ناصرالدین‌شاه قاجار در باغ داوودیه پذیرایی کرد؛ چنان‌که در ۱۲۷۰ ق، در روزی که شاه تصمیم داشت برای بازدید از سپاه خود به میدان مشق برود، میرزا آقاخان در نامه‌ای او را به اقامت در این باغ دعوت کرد.
همچنین در روزهای دهم و هجدهم ذیحجۀ ۱۲۷۰ به ترتیب، مصادف با عیدهای قربان و غدیر، مراسم ویژه‌ای با حضور شاهزادگان و بسیاری از رجال حکومت در آنجا ترتیب داده شد. در این روزها، مردم برای عرض تبریک به حضور ناصرالدین‌شاه می‌رفتند.
در ۱۲۷۰-۱۲۷۱ ق که محل سلام عام ناصرالدین‌شاه از کاخ گلستان به عمارت داوودیه تغییر یافت و شاه چند روزی در آنجا اقامت کرد، شایعه‌ای مبنی بر مرگ وی در میان مردم پیچید؛ از این‌رو، شاه بـرای پایان دادن به آن ناگزیر ساعاتی بیرون از کاخ در اطراف شهر به گردش پرداخت.
در ۶ صفر ۱۲۷۲ نیز جشنی به مناسبت سالروز تولد ناصرالدین شاه در باغ داوودیه برگزار شد.
پس از برکناری و تبعید میرزاآقاخان نوری در ۱۲۷۵ ق، بخشی از دارایی‌ها و املاک او ازجمله باغ داوودیه، از سوی ناصرالدین‌شاه مصادره شد، و از آن پس، باغ و عمارت داوودیه به تملک وی درآمد.
در آن زمان، باغ ـ روستای داوودیه به‌سبب نزدیکی به تهران، به‌عنوان یکی از تفرجگاه‌های ناصرالدین شاه، همواره مورد توجه او قرار داشت.
در ۱۲۸۵ ق و چند سال پس از مرگ میرزاآقاخان نوری، به فرمان ناصرالدین شاه اموال او ازجمله
نظامیه و داوودیه به فرزندانش میرزا کاظم‌خان و میرزا داوودخان پس داده شد.
در دورۀ قاجار، تأسیساتی برای استحصال سرب از سنگ‌های سرب معدن پس‌قلعه به دست مرتضى قلی‌خان صنیـع‌الدولـه ــ از رجـال دورۀ قـاجـار ــ در داوودیـه احداث شد که بعدها از میان رفت؛ اما به‌نوشتۀ مهدیقلی هدایت تا مدت‌ها بعد (در دهۀ ۱۳۴۰ ش)، هنوز مقداری سنگ سرب در این مکان وجود داشت.
در دورۀ ناصرالدین‌شاه قاجار پس از اعطای امتیاز تأسیس قزاقخانه در ۱۲۹۵ ق به روس‌ها و ورود کلنل الکسی ایوانویچ دومنتویچ افسر روس در ۱۲۹۶ ق به ایران، اراضی داوودیه برای تأسیس قزاقخانه برگزیده شد؛ بنابراین، قزاقخانۀ ناصرالدین‌شاه در زمان ریاست دومنتویچ در داوودیه مستقر بود و بعدها در زمان ریاست چورکوسکی (در ۱۲۹۹ ق) به قصر قاجار انتقال یافت.
افزون بر این، ازجمله بناهای مهمی که در دورۀ قاجار در روستای داوودیه وجود داشت، می‌توان به عمارت
نظام‌الملک و باغ آن اشاره کرد.
روستای داوودیه از شمال به
قلهک، از جنوب به زمین‌های
ضرابخانه و
سیدخندان، از شرق به جادۀ قدیم
شمیران، و از غرب به جادۀ
پهلوی (ولیعصر کنونی) منتهی می‌شد.
این روستا در سال‌های میانی دهۀ ۱۳۲۰ ش، ۳۰ تن جمعیت داشت و آب مورد نیاز آن در گذشته از چند حلقه چاه در اطراف آن، و نیز از رشته‌قناتی تأمین می‌شد که خود از قناتی در
تجریش منشعب می‌شد.
تپه‌ماهورهای معروف به
دره‌قشلاق نیز به زمین‌های غربی داوودیه متصل می‌شد.
جمعیت داوودیه طبق نخستین سرشماری رسمی ایران در ۱۳۳۵ ش، به ۲۲۰‘ ۱ تن افزایش یافت.
تا آنکه در دهۀ ۱۳۴۰ ش، با گسترش کالبدی شهر تهران، روستای داوودیه نیز همچون دیگر روستاهای
شمیران به این کلان‌شهر ضمیمه، و پس از آن به یکی از محله‌های تهران تبدیل شد. در حال حاضر محلۀ داوودیه (میرداماد) که در منطقۀ ۳ شهرداری تهران قرار دارد، از شمال به محله‌های
زرگنده و قلهک، از جنوب به محلۀ ضرابخانه، از شرق به خیابان دکتر علی شریعتی، و از غرب به خیابان ولیعصر محدود می‌شود.
بلوار میرداماد و میدان مادر (محسنی) از اماکن مهم این محله به شمار می‌آیند.
میدان محسنی در دهۀ ۱۳۵۰ ش توسط مهندس محسنی، از مهندسان بنام شهرداری منطقۀ ۱ تهران و مالک زمین‌های محدودۀ شمالی این میدان، طراحی شد. او در طراحی میدان با الهام گرفتن از الگوی معماری شهرهای آلمان، درصدد بود تا این منطقه را به مکانی تفریحی بدل سازد؛ برای این منظور، میدان محسنی و بلوار میرداماد در ابتدا به صورت پیاده‌رو و تنها برای عبور کالسکه طراحی شد؛ اما در نهایت، به‌رغم تلاشهای فراوان وی و نیز شخصی به نام نجفی، این طرح اجرا نشد و میدان محسنی به صورت فعلی آن ساخته شد. در آن زمان، در وسط این میدان قنات پرآبی وجود داشت که از
قنات الٰهیه سرچشمه می‌گرفت.
پیش از انقلاب اسلامی ایران، مجسمۀ بزرگی از جوانی محمدرضا شاه در این میدان نصب شده بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی پایین آورده شد. در دهۀ ۱۳۷۰ ش، مجسمه‌ای به نام «نرگس عاشقان» که سردیسی از یک مادر و فرزند، و ساختۀ زهرا رهنورد است، در این محل نصب شد و از آن پس، این میدان «مادر» نام گرفت. میدان مادر پس از انقلاب اسلامی مدتی به نام شهید زمانی خوانده می‌شد.
پیش از انقلاب، کافه هارلم (در حال حاضر:
رستوران میرداماد)، محل شب‌نشینی‌های آمریکاییان ساکن این محله و ساختمان مدرن و مجلل معروف به کاخ جوانان از اماکن مهم محلۀ داوودیه در نخستین سال‌های شکل‌گیری آن بودند. در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ ش، بسیاری از ساکنان این محله را مستشاران انگلیسی و آمریکایی تشکیل می‌دادند.
در حال حاضر، مجموعۀ ورزشی شهید کشوری، برج‌های مسکونی اسکان (ه م)، ساختمان بانک مرکزی جمهوری اسلامی، مجتمع آموزشی حضرت مریم، مسجد الغدیر و دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی از مکان‌های مهم محلۀ داوودیه به شمار می‌آیند.
•
آقامحمدحسنی، میترا، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «داوودیه»، ص۸۴۶.
