• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دبّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: دأب (مفردات‌قرآن)، عناوین مفردات نهج البلاغه (جلد ۱).

دَبّ (به فتح دال و باء مشدد) از واژگان نهج البلاغه به معنای آرام راه رفتن و حرکت خفیف در حیوان به كار مى‌رود و در حشرات بيش‌تر استعمال مى‌شود. از مشتقات آن در نهج البلاغه دَبیب (به فتح دال و کسر باء) به همان معنا می‌باشد و دَابَّه (به فتح دال و سکون همزه و باء مشدد و مفتوح) که آن را به اعتبار راه رفتن جنبنده معنى كرده‌اند. از اين ماده پنج مورد در نهج البلاغه آمده است.


دَبّ
[۱] قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۷۳.    
[۲] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۵۵.    
و دبيب به معنای آرام راه رفتن و حركت خفيف در حيوان به كار مى‌رود و در حشرات بيش‌تر استعمال مى‌شود. در صحاح گويد: هر راه رونده بر روى زمين دابّه است.
[۳] جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغه و صحاح العربیه، ج۱، ص۱۲۴.    
دابّه را به اعتبار راه رفتن جنبنده معنى كرده‌اند.
[۴] شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۱۶۸.    


امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره علم خدا فرموده: «وَلاَ يَعْزُبُ عَنْهُ عَدَدُ قَطْرِ الْمَاءِ، وَلاَ نُجُومِ السَّماءِ... وَلاَ دَبِيبُ الـنَّمْلِ عَلَى الصَّفَا وَلاَ مَقِيلُ الذَّرِّ فِي اللَّيْلَةِ الظَّلْمَاءِ»
[۵] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۹۶، خطبه ۱۷۸.    
[۶] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۱۸، خطبه ۱۷۳.    
[۷] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۵۶، خطبه ۱۷۸.    
«از خدا پنهان نمى‌ماند عدد قطره‌هاى باران و نه عدد ستارگان آسمان و نه حركت مورچه بر روى سنگ صاف (كه كاملاً غیر محسوس است) و نه استراحتگاه مورچه ريز در شب تاریک.»
[۸] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۹۷، خطبه ۱۷۸.    
[۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۷۵.    
شرح‌های خطبه: (
[۱۰] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۷۷.    
[۱۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۶، ص۶۲۰.    
[۱۲] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۲۵۰.    
[۱۳] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۵۸.    
)
درباره عیسی (علی‌نبینا‌و‌آله‌و‌علیه‌السلام) فرموده: «لَمْ تَكُنْ لَهُ زَوْجَةٌ تَفْتِنُهُ وَلاَ وَلَدٌ يَحْزُنُهُ... دَابَّتُهُ رِجْلاَهُ وَخَادِمُهُ يَدَاهُ»
[۱۴] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۴۷، خطبه ۱۶۰.    
[۱۵] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۷۴، خطبه ۱۵۵.    
[۱۶] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۲۷، خطبه ۱۶۰.    
«نه زنى داشت كه به فتنه‌اش اندازد و نه فرزندى كه غمگينش كند، مرکب او دو پايش و خادم او دو دستش بود.»
[۱۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۴۷، خطبه ۱۶۰.    
[۱۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۱۲.    
شرح‌های خطبه: (
[۱۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۲۰.    
[۲۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۶، ص۲۳۸.    
[۲۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۷۲.    
[۲۲] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۲۹.    
)
در وصف منافقان فرموده: «قُلوبُهُمْ دَوِيَّةٌ وَصِفَاحُهُمْ نَقِيَّةٌ يَمْشُونَ الْخَفَاءَ وَيَدِبُّونَ الضَّرَاءَ»
[۲۳] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۵-۴۸۶، خطبه ۱۹۴.    
[۲۴] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۹۱، خطبه ۱۸۹.    
[۲۵] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۰۷، خطبه ۱۹۴.    
«قلوبشان مریض و چهره‌هايشان با طراوت است، حركت مى‌كنند حركت مخفیانه و سرایت مى‌كنند مانند سرايت مرض در بدن.»
[۲۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۹، خطبه ۱۹۴.    
[۲۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۳.    
شرح‌های خطبه: (
[۲۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۷.    
[۲۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۷، ص۶۰۸.    
[۳۰] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۷۷.    
[۳۱] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۶۳.    
)

از اين ماده پنج مورد در نهج البلاغه آمده است.
[۳۲] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۹۶، خطبه ۱۷۸.    
[۳۳] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۴۷، خطبه ۱۶۰.    
[۳۴] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۵-۴۸۶، خطبه ۱۹۴.    


۱. ↑ قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۷۳.    
۲. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۵۵.    
۳. ↑ جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغه و صحاح العربیه، ج۱، ص۱۲۴.    
۴. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۱۶۸.    
۵. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۹۶، خطبه ۱۷۸.    
۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۱۸، خطبه ۱۷۳.    
۷. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۵۶، خطبه ۱۷۸.    
۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۹۷، خطبه ۱۷۸.    
۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۷۵.    
۱۰. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۷۷.    
۱۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۶، ص۶۲۰.    
۱۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۲۵۰.    
۱۳. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۵۸.    
۱۴. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۴۷، خطبه ۱۶۰.    
۱۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۷۴، خطبه ۱۵۵.    
۱۶. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۲۷، خطبه ۱۶۰.    
۱۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۴۷، خطبه ۱۶۰.    
۱۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۱۲.    
۱۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۲۰.    
۲۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۶، ص۲۳۸.    
۲۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۷۲.    
۲۲. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۲۹.    
۲۳. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۵-۴۸۶، خطبه ۱۹۴.    
۲۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۹۱، خطبه ۱۸۹.    
۲۵. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۰۷، خطبه ۱۹۴.    
۲۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۹، خطبه ۱۹۴.    
۲۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۳.    
۲۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۷.    
۲۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۷، ص۶۰۸.    
۳۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۷۷.    
۳۱. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۶۳.    
۳۲. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۹۶، خطبه ۱۷۸.    
۳۳. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۴۷، خطبه ۱۶۰.    
۳۴. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۵-۴۸۶، خطبه ۱۹۴.    


• قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دبّ»، ج۱، ص۳۷۳-۳۷۴.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 160 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 178 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 194 نهج البلاغه
جعبه ابزار