• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دبّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




دَبّ (به فتح دال و باء مشدد) از واژگان نهج البلاغه به معنای آرام راه رفتن و حرکت خفیف در حیوان به كار مى‌رود و در حشرات بيش‌تر استعمال مى‌شود. از مشتقات آن در نهج البلاغه دَبیب (به فتح دال و کسر باء) به همان معنا می‌باشد و دَابَّه (به فتح دال و سکون همزه و باء مشدد و مفتوح) که آن را به اعتبار راه رفتن جنبنده معنى كرده‌اند. از اين ماده پنج مورد در نهج البلاغه آمده است.



دَبّ و دبيب به معنای آرام راه رفتن و حركت خفيف در حيوان به كار مى‌رود و در حشرات بيش‌تر استعمال مى‌شود. در صحاح گويد: هر راه رونده بر روى زمين دابّه است. دابّه را به اعتبار راه رفتن جنبنده معنى كرده‌اند.


امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره علم خدا فرموده: «وَلاَ يَعْزُبُ عَنْهُ عَدَدُ قَطْرِ الْمَاءِ، وَلاَ نُجُومِ السَّماءِ... وَلاَ دَبِيبُ الـنَّمْلِ عَلَى الصَّفَا وَلاَ مَقِيلُ الذَّرِّ فِي اللَّيْلَةِ الظَّلْمَاءِ» «از خدا پنهان نمى‌ماند عدد قطره‌هاى باران و نه عدد ستارگان آسمان و نه حركت مورچه بر روى سنگ صاف (كه كاملاً غیر محسوس است) و نه استراحتگاه مورچه ريز در شب تاریک.» شرح‌های خطبه: ()
درباره عیسی (علی‌نبینا‌و‌آله‌و‌علیه‌السلام) فرموده: «لَمْ تَكُنْ لَهُ زَوْجَةٌ تَفْتِنُهُ وَلاَ وَلَدٌ يَحْزُنُهُ... دَابَّتُهُ رِجْلاَهُ وَخَادِمُهُ يَدَاهُ» «نه زنى داشت كه به فتنه‌اش اندازد و نه فرزندى كه غمگينش كند، مرکب او دو پايش و خادم او دو دستش بود.» شرح‌های خطبه: ()
در وصف منافقان فرموده: «قُلوبُهُمْ دَوِيَّةٌ وَصِفَاحُهُمْ نَقِيَّةٌ يَمْشُونَ الْخَفَاءَ وَيَدِبُّونَ الضَّرَاءَ» «قلوبشان مریض و چهره‌هايشان با طراوت است، حركت مى‌كنند حركت مخفیانه و سرایت مى‌كنند مانند سرايت مرض در بدن.» شرح‌های خطبه: ()


از اين ماده پنج مورد در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۷۳.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۵۵.    
۳. جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغه و صحاح العربیه، ج۱، ص۱۲۴.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۱۶۸.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۹۶، خطبه ۱۷۸.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۱۸، خطبه ۱۷۳.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۵۶، خطبه ۱۷۸.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۹۷، خطبه ۱۷۸.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۷۵.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۷۷.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۶، ص۶۲۰.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۲۵۰.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۵۸.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۴۷، خطبه ۱۶۰.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۷۴، خطبه ۱۵۵.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۲۷، خطبه ۱۶۰.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۴۷، خطبه ۱۶۰.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۱۲.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۲۰.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۶، ص۲۳۸.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۷۲.    
۲۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۲۹.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۵-۴۸۶، خطبه ۱۹۴.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۹۱، خطبه ۱۸۹.    
۲۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۰۷، خطبه ۱۹۴.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۹، خطبه ۱۹۴.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۳.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۷۷.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۷، ص۶۰۸.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۷۷.    
۳۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۶۳.    
۳۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۹۶، خطبه ۱۷۸.    
۳۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۴۷، خطبه ۱۶۰.    
۳۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۸۵-۴۸۶، خطبه ۱۹۴.    



قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دبّ»، ج۱، ص۳۷۳-۳۷۴.    






جعبه ابزار