• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دحو (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: مفردات نهج البلاغه (جلد ۱)

دَحَو (به فتح دال و حاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای گستردن است و غلطانيدن نيز گفته‌اند. از مشتقات آن در نهج البلاغه، دَحَی (به فتح دال و حاء) به همان معنای گستردن است. از اين‌مادّه چهار مورد در نهج البلاغه به کار رفته است.


دَحَو
[۱] قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۷۷.    
[۲] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۱۳۴-۱۳۵.    
و دحى به معنى گستردن است و غلطانيدن نيز گفته‌اند. قاموس و اقرب گستردن و بزرگ شدن شكم و استرسال آن به پایين و غلطاندن گفته‌اند.
[۳] فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۴، ص۳۲۷.    
[۴] شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۱۸۲.    


حضرت علی علیه السلام فرموده: «اللَّهُمَّ دَاحَيَ الْمَدْحُوَّاتِ وَدَاعِمَ الْمَسْمُوكَاتِ... اجْعَلْ شَرَائِفَ صَلَوَاتِكَ وَنَوَامِيَ بَرَكَاتِكَ عَلَى مُحَمَّد عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ...»
[۵] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۳۱-۱۳۲، خطبه ۷۱.    
[۶] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۱۶-۱۱۷، خطبه ۷۰.    
[۷] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۰-۱۰۱، خطبه ۷۲.    
«خدایا، اى گسترنده گسترده‌ها و نگاهدارنده نگاه داشته‌ها، صلوات افضل و بركات زياد شونده خودت را بر محمد بنده و رسولت قرار بده.»
[۸] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۳۵-۱۳۷، خطبه ۷۲.    
[۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۲۴.    
شرح‌های خطبه: (
[۱۰] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۲۵-۴۲۸.    
[۱۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۳، ص۱۷۷-۱۸۲.    
[۱۲] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹۳-۱۹۴.    
[۱۳] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۳۸.    
)
منظور از «مدحوات» قطعه‌هاى گسترده زمين و از «مسموكات» آسمان‌هاى برافراشته و نگاه داشته شده است.
در خطبه ۹۱ درباره زمين فرموده: «مَدْحُوَّةً فِي لُجَّةِ تَيَّارِهِ»
[۱۴] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۹۷، خطبه ۹۰.    
[۱۵] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۷۳، خطبه ۸۹.    
[۱۶] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۳۲، خطبه ۹۱.    
«گسترده شده بر روى درياى موّاج.»
[۱۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۸۹، خطبه ۹۱.    
[۱۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۷۱.    
شرح‌های خطبه: (
[۱۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۷۹.    
[۲۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۴، ص۱۴۲-۱۴۳.    
[۲۱] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۱-۱۲.    
[۲۲] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۴۳۷.    
)
در اینجا منظور مواد مذاب زمين است و سطح زمين بر روى آن گسترده است.
«آداح» جمع «ادحىّ» بر وزن لجّى و آن محل تخم گذارى شتر مرغ و از «دحو» است كه شتر مرغ آن را با پاى خود مى‌گسترد و مى‌سازد و آن فقط يک دفعه در «نهج» ديده مى‌شود؛ چنان كه حضرت درباره اهل جاهلیت فرموده: «لاَ في الدِّينِ يَتَفَقَّهُونَ وَلاَ عَنِ اللهِ يَعْقِلُونَ كَقَيْضِ بَيْض في أَدَاح يَكُونُ كَسْرُهَا وِزْراً وَيُخْرِجُ حِضَانُهَا شَرّاً»
[۲۳] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۷۲، خطبه ۱۶۶.    
[۲۴] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۹۵، خطبه ۱۶۱.    
[۲۵] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۴۰، خطبه ۱۶۶.    
«آن‌ها نه در دين دانا بودند و نه از اوامر خدا چيزى مى‌فهميدند مانند شكستن تخمى در آشيانه كه شكستن آن گناه است و نگاه داشتنش شرّ به وجود مى‌آورد كه ممكن است تخم افعى باشد.»
[۲۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۶۹، خطبه ۱۶۶.    
[۲۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۷۲.    
شرح‌های خطبه: (
[۲۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۷۳.    
[۲۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۶، ص۴۱۰-۴۱۱.    
[۳۰] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۷۶-۷۷.    
[۳۱] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۸۲.    
)
اداح مخصوص شتر مرغ است. آن حضرت به طور مجاز آن را در آشيانه‌هاى مرغ قطا به كار برده است، انسان چون تخم‌ها را در آشيانه مرغ قطا ديد شكستن آن‌ها گناه است ولى شايد تخم افعى باشد كه اگر نشكند فردا افعى به وجود آيد، آدم جاهل و جاهلى مانند آن است كه اذيّت كردنش گناه است و اگر همان طور هم بماند فردا جنايتكارى خواهد شد. امام به يارانش فرموده: «شما چنان نباشيد.»
خواننده محترم تو در ترجمه ناقص من دقت نكن بلكه در كلام معجز مانند امام دقّت فرما. اين كلام در «بيض» نيز گذشت.
(ببینید: بیض (مفردات‌نهج‌البلاغه))

ظاهراً تقدير كلام امام چنين است: «مَثَلُهُم كَقَيْضِ بَيْض...».

از اين‌مادّه چهار مورد در «نهج» به کار رفته است.
[۳۲] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۳۱، خطبه ۷۱.    
[۳۳] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۹۷، خطبه ۹۰.    
[۳۴] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۷۲، خطبه ۱۶۶.    


۱. ↑ قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۷۷.    
۲. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۱۳۴-۱۳۵.    
۳. ↑ فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۴، ص۳۲۷.    
۴. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۱۸۲.    
۵. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۳۱-۱۳۲، خطبه ۷۱.    
۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۱۶-۱۱۷، خطبه ۷۰.    
۷. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۰-۱۰۱، خطبه ۷۲.    
۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۳۵-۱۳۷، خطبه ۷۲.    
۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۲۴.    
۱۰. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۲۵-۴۲۸.    
۱۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۳، ص۱۷۷-۱۸۲.    
۱۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹۳-۱۹۴.    
۱۳. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۳۸.    
۱۴. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۹۷، خطبه ۹۰.    
۱۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۷۳، خطبه ۸۹.    
۱۶. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۳۲، خطبه ۹۱.    
۱۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۸۹، خطبه ۹۱.    
۱۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۷۱.    
۱۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۷۹.    
۲۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۴، ص۱۴۲-۱۴۳.    
۲۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۱-۱۲.    
۲۲. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۴۳۷.    
۲۳. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۷۲، خطبه ۱۶۶.    
۲۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۹۵، خطبه ۱۶۱.    
۲۵. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۴۰، خطبه ۱۶۶.    
۲۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۶۹، خطبه ۱۶۶.    
۲۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۷۲.    
۲۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۷۳.    
۲۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۶، ص۴۱۰-۴۱۱.    
۳۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۷۶-۷۷.    
۳۱. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۸۲.    
۳۲. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۳۱، خطبه ۷۱.    
۳۳. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۹۷، خطبه ۹۰.    
۳۴. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۷۲، خطبه ۱۶۶.    


• قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دحو»، ج۱، ص۳۷۷-۳۷۸.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 166 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 71 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 90 نهج البلاغه
جعبه ابزار