درج (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دَرَج (به فتح دال و راء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای راه رفتن، مردن و پيچيدن و چيزى را روى چيزى گذاشتن می‌باشد. از مشتقات آن در
نهج البلاغه دُروج (به ضم دال و راء) به همان معنای پیشین،
اِدْراج (به کسر همزه و سکون دال) به معنای داخل کردن و
اِسْتِدْرَاج (به کسر همزه و سکون سین و کسر تاء و سکون دال) به معنای کم کم گرفتن است.
امام علی (علیه‌السّلام) درباره فریب
شیطان و نیز آدم مرده از این واژه استفاده کرده است. از اين ماده هيجده مورد در «نهج» آمده است.
دَرَج و دروج به معنای راه رفتن و مردن است: «دَرَجَ دُرُوجاً: مشى و درج القومُ: ماتوا.»
درج همچنین به معنای پيچيدن و چيزى را روى چيزى گذاشتن می‌باشد. ادراج به معنای داخل كردن است: «ادْرَجَ الشيءَ في الشيءِ: ادخلهُ فيه.»
استدراج نیز به معنای كم كم گرفتن است. «اسْتَدْرَجَهُ الله: اخذهُ قليلاً قليلاً» و آن اين است كه خدا نعمت دهد و انسان متنبه نباشد تا به تدريج گرفتار شود.
امام (علیه‌السّلام) درباره فريب شيطان فرموده:
«فَبَاضَ وَفَرَّخَ في صُدُورِهِمْ وَدَبَّ وَدَرَجَ في حُجُورِهِمْ» يعنى «در سينه‌های‌شان تخم گذاشته و جوجه در آورده و در آغوششان حركت كرده و راه رفته است يعنى مانند تربيت شدن بچه در آغوش مادر، شيطان در آغوش آن‌ها تربيت شده است.»
(شرح‌های خطبه:
)
درباره آدم مرده فرموده:
«ثُمَّ أُدْرِجَ فِي أَكْفَانِهِ مُبْلِساً وَجُذِبَ مُنْقَاداً» «بعد در حال يأس از زنده شدن به كفن‌هاى خود داخل گرديد و با عدم مقاومت به قبر كشيده شد.»
(شرح‌های خطبه:
)
هم چنین آن حضرت فرموده:
«كَمْ مِنْ مُسْتَدْرَج بِالاِْحْسَانِ إِلَيْهِ وَمَغْرُور بِالسَّتْرِ عَلَيْهِ» «اى بسا كسی كه با احسان به تدريج گرفته مى‌شود و اى بسا كسی كه به عيب پوشى
خدا مغرور است.»
(شرح‌های حکمت:
)
از اين ماده هيجده مورد در «نهج» آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «درج»، ج۱، ص۳۸۰.
