• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

درک (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




دَرَک (به فتح دال و راء) از واژگان نهج البلاغه به معنای رسيدن است. از مشتقات آن در نهج البلاغه اِدْراک (به کسر همزه و سکون دال) به معنای رسيدن به چيزى و نيز رسيدن وقت شى‌ء است. تَدارَک (به فتح تاء و راء) یعنی رسيدن به يكديگر و رسيدن آخر قوم به اوّلشان. اِسْتِدراک (به کسر همزه و سکون سین و کسر تاء) قصد چيزى با چيزى و نیز تدارک خطا با صواب است. دِراک (به کسر دال) به معنای پى‌درپى (متلاحق) است. امام علی (علیه‌السّلام) درباره مرگ و نیز دشمنان از این واژه استفاده کرده است. از اين ماده موارد زيادى در «نهج» راه يافته است.



دَرَک به معنای رسيدن است. اِدْراک به معنای رسيدن به چيزى و نيز رسيدن وقت شى‌ء است؛ مثل: «ادرک الثمر» يعنى وقت چيدنش رسيد. تَدارَک یعنی رسيدن به يكديگر و رسيدن آخر قوم به اوّلشان. اِسْتِدراک قصد چيزى با چيزى و نیز تدارک خطا با صواب است. دِراک به معنای پى‌درپى (متلاحق) است. از اين ماده موارد زيادى در «نهج» راه يافته است.


امام (علیه‌السّلام) درباره مرگ فرموده: «إِنْ هَرَبْتُمْ أَدْرَكَكُمْ وَإِنْ أَقَمْتُمْ أَخَذَكُمْ وَإِنْ نَسِيتُمُوهُ ذَكَرَكُمْ» (اگر از آن فرار كنيد به شما دست مى‌يابد، اگر بايستيد شما را مى‌گيرد و اگر فراموشش كنيد شما را فراموش نخواهد كرد.) (شرح‌های حکمت: )
آن حضرت هم چنین فرموده: «فَاسْتَدْرِكُوا بَقِيَّةَ أَيَّامِكُمْ وَاصْبِرُوا لَهَا أَنْفُسَكُمْ» (پس باقى مانده عمر خويش را دريابيد و استقامت و صبر را پيشه كنيد) (شرح‌های خطبه: )
درباره دشمنان نیز فرموده: «إِنَّهُمْ لَنْ يَزُولُوا عَنْ مَوَاقِفِهمْ دُونَ طَعْن دِرَاك» «آن‌ها هرگز از جاى خود بدون نيزه خوردن پى در پى كنار نخواهند رفت.» (شرح‌های خطبه: )


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۸۳.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۲۶۴.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۱۹۶.    
۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۲۱، حکمت۱۹۳.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۹۹، حکمت۲۰۳.    
۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۰۵، حکمت۲۰۳.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۳، حکمت۲۰۳.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۸۷.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۸۷.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۳، ص۵۶۷-۵۶۹.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۲۷۴.    
۱۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۳.    
۱۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۶۸، خطبه۸۵.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۴۸، خطبه۸۴.    
۱۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۱۷، خطبه۸۶.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۶۵، خطبه۸۶.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۹۵.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۹۸.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۵۲۲.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۳۱.    
۲۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۵۳.    
۲۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه۱۲۴.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۶، خطبه۱۲۰.    
۲۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۸۱، خطبه۱۲۴.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۶۹، خطبه۱۲۴.    
۲۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۵.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۹.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۲۷۵.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۶۴.    
۳۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۷.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «درک»، ج۱، ص۳۸۳.    






جعبه ابزار