• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

درک (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: مفردات نهج البلاغه (جلد ۱)

دَرَک (به فتح دال و راء) از واژگان نهج البلاغه به معنای رسيدن است. از مشتقات آن در نهج البلاغه اِدْراک (به کسر همزه و سکون دال) به معنای رسيدن به چيزى و نيز رسيدن وقت شى‌ء است. تَدارَک (به فتح تاء و راء) یعنی رسيدن به يكديگر و رسيدن آخر قوم به اوّلشان. اِسْتِدراک (به کسر همزه و سکون سین و کسر تاء) قصد چيزى با چيزى و نیز تدارک خطا با صواب است. دِراک (به کسر دال) به معنای پى‌درپى (متلاحق) است. امام علی (علیه‌السّلام) درباره مرگ و نیز دشمنان از این واژه استفاده کرده است. از اين ماده موارد زيادى در «نهج» راه يافته است.


دَرَک
[۱] قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۸۳.    
[۲] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۲۶۴.    
به معنای رسيدن است.
[۳] شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۱۹۶.    
اِدْراک به معنای رسيدن به چيزى و نيز رسيدن وقت شى‌ء است؛ مثل: «ادرک الثمر» يعنى وقت چيدنش رسيد. تَدارَک یعنی رسيدن به يكديگر و رسيدن آخر قوم به اوّلشان. اِسْتِدراک قصد چيزى با چيزى و نیز تدارک خطا با صواب است. دِراک به معنای پى‌درپى (متلاحق) است. از اين ماده موارد زيادى در «نهج» راه يافته است.

امام (علیه‌السّلام) درباره مرگ فرموده: «إِنْ هَرَبْتُمْ أَدْرَكَكُمْ وَإِنْ أَقَمْتُمْ أَخَذَكُمْ وَإِنْ نَسِيتُمُوهُ ذَكَرَكُمْ»
[۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۲۱، حکمت۱۹۳.    
[۵] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۹۹، حکمت۲۰۳.    
[۶] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۰۵، حکمت۲۰۳.    
(اگر از آن فرار كنيد به شما دست مى‌يابد، اگر بايستيد شما را مى‌گيرد و اگر فراموشش كنيد شما را فراموش نخواهد كرد.)
[۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۳، حکمت۲۰۳.    
[۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۸۷.    
(شرح‌های حکمت:
[۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۸۷.    
[۱۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۳، ص۵۶۷-۵۶۹.    
[۱۱] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۲۷۴.    
[۱۲] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۳.    
)
آن حضرت هم چنین فرموده: «فَاسْتَدْرِكُوا بَقِيَّةَ أَيَّامِكُمْ وَاصْبِرُوا لَهَا أَنْفُسَكُمْ»
[۱۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۶۸، خطبه۸۵.    
[۱۴] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۴۸، خطبه۸۴.    
[۱۵] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۱۷، خطبه۸۶.    
(پس باقى مانده عمر خويش را دريابيد و استقامت و صبر را پيشه كنيد)
[۱۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۶۵، خطبه۸۶.    
[۱۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۹۵.    
(شرح‌های خطبه:
[۱۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۹۸.    
[۱۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۵۲۲.    
[۲۰] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۳۱.    
[۲۱] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۵۳.    
)
درباره دشمنان نیز فرموده: «إِنَّهُمْ لَنْ يَزُولُوا عَنْ مَوَاقِفِهمْ دُونَ طَعْن دِرَاك»
[۲۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه۱۲۴.    
[۲۳] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۶، خطبه۱۲۰.    
[۲۴] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۸۱، خطبه۱۲۴.    
«آن‌ها هرگز از جاى خود بدون نيزه خوردن پى در پى كنار نخواهند رفت.»
[۲۵] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۶۹، خطبه۱۲۴.    
[۲۶] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۵.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۹.    
[۲۸] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۲۷۵.    
[۲۹] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۶۴.    
[۳۰] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۷.    
)

۱. ↑ قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۸۳.    
۲. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۲۶۴.    
۳. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۱۹۶.    
۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۲۱، حکمت۱۹۳.    
۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۹۹، حکمت۲۰۳.    
۶. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۰۵، حکمت۲۰۳.    
۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۳، حکمت۲۰۳.    
۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۸۷.    
۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۸۷.    
۱۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۳، ص۵۶۷-۵۶۹.    
۱۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۲۷۴.    
۱۲. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۳.    
۱۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۶۸، خطبه۸۵.    
۱۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۴۸، خطبه۸۴.    
۱۵. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۱۷، خطبه۸۶.    
۱۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۶۵، خطبه۸۶.    
۱۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۹۵.    
۱۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۹۸.    
۱۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۵۲۲.    
۲۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۳۱.    
۲۱. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۵۳.    
۲۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۸۲، خطبه۱۲۴.    
۲۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۶، خطبه۱۲۰.    
۲۴. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۸۱، خطبه۱۲۴.    
۲۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۶۹، خطبه۱۲۴.    
۲۶. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۵.    
۲۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲۹.    
۲۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۲۷۵.    
۲۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۶۴.    
۳۰. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۷.    


• قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «درک»، ج۱، ص۳۸۳.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 193 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 124 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 85 نهج البلاغه
جعبه ابزار