دعا برای رزق (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

خداوند متعال در قرآن کریم به درخواست روزی از خداوند توصیه فرموده است.

---

در آیه ۱۲۶ سوره بقره به مطلوبیت درخواست روزی از خداوند اشاره شده است:
«و اذ قال ابرهیم رب اجعل هـذا بلدا ءامنـا و ارزق اهله من الثمرت من ءامن منهم بالله و الیوم الاخر... ؛ و چون ابراهیم گفت پروردگارا این (سرزمین) را شهری امن گردان و مردمش را هر کس از آنان که به خدا و روز بازپسین ایمان بیاورد از فرآورده‌ها روزی بخش فرمود و (لی) هر کس کفر بورزد اندکی برخوردارش می‌کنم سپس او را با خواری به سوی عذاب آتش ( دوزخ) می‌کشانم و چه بد سرانجامی است.»

۱.۱ - خواسته‌های ابراهیم از پروردگار

در این آیه حضرت ابراهیم دو درخواست مهم از پروردگار برای ساکنان این سرزمین مقدس می‌کند که به یکی از آنها در آیه قبل نیز اشاره شد.
قرآن می‌گوید: " به خاطر بیاورید هنگامی که ابراهیم عرض کرد پروردگارا این سرزمین را شهر امنی قرار ده" (و اذ قال ابراهیم رب اجعل هذا بلدا آمنا).
و همانگونه که در آیه قبل خواندیم این دعای ابراهیم به اجابت رسید، خدا این سرزمین مقدس را یک کانون امن و امان قرار داد، و امنیتی از نظر ظاهر و باطن به آن بخشید.
دومین تقاضایش این است که: " اهل این سرزمین را (آنها که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده اند۹ از ثمرات گوناگون روزی ببخش" (و ارزق اهله من الثمرات من آمن منهم بالله و الیوم الآخر).
جالب اینکه ابراهیم نخست تقاضای" امنیت" و سپس درخواست" مواهب اقتصادی" می‌کند، و این خود اشاره‌ای است به این حقیقت که تا امنیت در شهر یا کشوری حکمفرما نباشد فراهم کردن یک اقتصاد سالم ممکن نیست!.

۱.۲ - منظور از ثمرات

در اینکه منظور از ثمرات چیست؟ مفسران گفتگوها دارند، ولی ظاهرا ثمرات یک معنی وسیع دارد که هر گونه نعمت مادی، اعم از میوه‌ها و مواد دیگر غذایی، و نعمتهای معنوی را شامل می‌شود، در حدیثی از امام صادق علیه‌السّلام می‌خوانیم که فرمود: هی ثمرات القلوب: " منظور میوه دلها است"! اشاره به اینکه خداوند محبت و علاقه مردم را به مردم این سرزمین جلب می‌کند.

---

در آیه ۳۲ سوره نساء به مطلوبیت درخواست روزی از خداوند اشاره شده است:
ولا تتمنوا ما فضل الله به بعضکم علی بعض للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنساء نصیب مما اکتسبن و سـلوا الله من فضله... ؛ و زنهار آنچه را خداوند به (سبب) آن بعضی از شما را بر بعضی (دیگر) برتری داده آرزو مکنید برای مردان از آنچه (به اختیار) کسب کرده‌اند بهره‌ای است و برای زنان (نیز) از آنچه (به اختیار) کسب کرده‌اند بهره‌ای است و از فضل خدا درخواست کنید که خدا به هر چیزی داناست.»
از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت شده که خداوند روزی را بین مردم تقسیم کرده است، اما فضل زیادی را قرار داده که بین مردم تقسیم نکرده و این آیه را فرمود: «و سئلوا الله من فضله».

۲.۱ - در خواست صحیح روزی

" تفاوتهایی را که خداوند برای بعضی از شما نسبت به بعض دیگر قائل شده هرگز آرزو نکنید"، زیرا این تفاوتها هر کدام اسراری دارد که از شما پوشیده و پنهان است چه تفاوتهایی که از نظر آفرینش و جنسیت و صفات جسمی و روحی دارید و پایه نظام اجتماعی شما است، و چه تفاوتهایی که از نظر حقوقی به خاطر موقعیت‌های مختلف همانند ارث قرار داده شده است، تمام این تفاوتها بر طبق عدالت و قانون الهی می‌باشد و اگر غیر از آن مصلحت بود برای شما قائل می‌شد، بنا بر این آرزوی تغییر آنها یک نوع مخالفت با مشیت پروردگار که عین حق و عدالت است می‌باشد.
البته نباید اشتباه کرد که آیه اشاره به تفاوتهای واقعی و طبیعی می‌کند نه تفاوتهای ساختگی که بر اثر" استعمار " و" استثمار " طبقاتی بوجود می‌آید، چه اینکه آنها نه خواست خدا است، و نه چیزی است که آرزوی دگرگون کردن آن نادرست باشد، بلکه تفاوتهایی است ظالمانه و غیر منطقی که باید در رفع آن کوشید، فی المثل زنان نمی‌توانند آرزو کنند که‌ای کاش مرد بودند، و مردان نیز نباید آرزو کنند که‌ای کاش زن می‌شدند، زیرا این دو جنس اساس نظام اجتماع انسانی است، اما در عین حال نباید این تفاوت جنسیت سبب شود که یکی از این دو جنس حقوق دیگری را پایمال کند، و آنها که آیه را دستاویز برای ادامه تبعیضات ناروای اجتماعی پنداشته‌اند سخت در اشتباهند.
للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنساء نصیب مما اکتسبن لذا بلا فاصله می‌فرماید: " مردان و زنان هر کدام بهره‌ای از کوشش‌ها و تلاشها و موقعیت خود دارند" خواه موقعیت طبیعی باشد (مانند تفاوت دو جنس مرد و زن با یکدیگر) و یا تفاوت به خاطر تلاشها و کوششهای اختیاری.
قابل توجه اینکه کلمه" اکتساب" که به معنی تحصیل کردن و بدست آوردن است، مفهوم وسیعی دارد، هم کوششهای اختیاری را شامل می‌شود و هم آنچه را که انسان بوسیله ساختمان طبیعی خود می‌تواند بدست بیاورد.
و سئلوا الله من فضله سپس می‌فرماید: " بجای آرزو کردن این گونه تفاوتها، از فضل خدا و لطف و کرم او تمنا کنید که به شما از نعمتهای مختلف و موفقیتها و پاداشهای نیک ارزانی دارد" و در نتیجه افرادی خوشبخت و سعادتمند باشید خواه مرد باشید یا زن، و خواه از این نژاد باشید یا نژاد دیگر، و در هر حال آنچه را خیر واقعی و سعادت شما در آن است بخواهید نه آنچه شما خیال می‌کنید (و تعبیر به من فضله شاید اشاره به همین معنی می‌باشد).
البته روشن است که تقاضای فضل و عنایت پروردگار به این نیست که انسان به دنبال اسباب و عوامل هر چیز نرود بلکه باید فضل و رحمت او را در لابلای اسبابی که او مقرر داشته است جستجو کرد.

---

در آیه ۱۱ سوره مائده به مطلوبیت درخواست روزی از خداوند اشاره شده است:
قال عیسی ابن مریم اللهم ربنا انزل علینا مائدة من السماء تکون لنا عیدا لاولنا وءاخرنا وءایة منک وارزقنا وانت خیر الرزقین؛ عیسی پسر مریم گفت بار الها پروردگارا از آسمان خوانی بر ما فرو فرست تا عیدی برای اول و آخر ما باشد و نشانه‌ای از جانب تو و ما را روزی ده که تو بهترین روزی دهندگانی.»

۳.۱ - درخواست مائده آسمانی

مسیح تقاضای روزی آنها را بطرزی شایسته تر در پیشگاه خدا بیان کرد که حاکی از روح حق طلبی و ملاحظه مصالح جمعی و عمومی بوده باشد.
خداوند این دعائی را که از روی حسن نیت و اخلاص صادر شده بود اجابت کرد، و به آنها فرمود: " من چنین مائده‌ای را بر شما نازل می‌کنم، ولی توجه داشته باشید، بعد از نزول این مائده مسئولیت شما بسیار سنگینتر می‌شود و با مشاهده چنین معجزه آشکاری هر کس بعد از آن، راه کفر را بپوید او را چنان مجازاتی خواهم کرد که احدی از جهانیان را چنین مجازاتی نکرده باشم"!

---

حضرت ابراهیم از خدا خواست که فرزندانش را از انواع میوه‌ها (ثمرات مادی و معنوی) بهره مند کند:
ربنا انی اسکنت من ذریتی بواد غیر ذی زرع عند بیتک المحرم ربنا... و ارزقهم من الثمرت لعلهم یشکرون؛پروردگارا من (یکی از) فرزندانم را در دره‌ای بی کشت نزد خانه محترم تو سکونت دادم پروردگارا تا نماز را به پا دارند پس دلهای برخی از مردم را به سوی آنان گرایش ده و آنان را از محصولات (مورد نیازشان) روزی ده باشد که سپاسگزاری کنند.»

---