• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دعب (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




دَعَب (به فتح دال و عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای مزاح و شوخى كردن است. از مشتقات آن در نهج البلاغه دَعابَه (به فتح دال و باء) به همان معنای پیشین می‌باشد. دُعابَه (به ضم دال و فتح باء) به معنای مزاح و بازى و سخن مضحک است. مَداعِب (به فتح میم و کسر عین) جمع مَدْعَبه (به فتح میم و سکون دال و فتح عین) به معنى دعابه و مزاح است. امام علی (علیه‌السّلام) در جواب عمرو بن عاص و نیز خطاب به دنيا از این واژه استفاده کرده است. از اين ماده دو مورد درنهج البلاغه آمده است.



دَعَب و دَعابَه به معنای مزاح و شوخى كردن است: دَعَبَهُ‌ دَعْباً و دَعَابَةً‌: مازحهُ‌. دُعابَه به معنای مزاح و بازى و سخن مضحک است. مَداعِب جمع مَدْعَبه () به معنى دعابه و مزاح است.


به امام (علیه‌السّلام) خبر رسيد كه عمرو بن عاص لعنه الله به مردم شام مى‌گويد: على بن ابی‌طالب آدم سبک و مزّاح و شوخى كننده است. در جواب وى فرمود: «عَجَباً لاِبْنِ النَّابِغَةِ يَزْعُمُ لاَِهْلِ الشَّامِ أَنَّ فِيَّ دُعَابَةً وَأَنِّي امْرُؤٌ تِلْعَابَةٌ... لَقَدْ قَالَ بَاطِلاً، وَنَطَقَ آثِماً... أَمَا واللهِ إِنِّي لَـيَمْنَعُنِي مِنَ اللَّعِبِ ذِكْرُ الْموْتِ» «تعجب از پسر زن زناكار، به گمان اهل شام مى‌آورد كه در من شوخى و مزاح هست و من مردى كثير اللعب هستم، حقا كه باطل آورده و گناهكارانه سخن گفته است... به خدا قسم كه ياد مرگ مرا از بازيچه مانع مى‌شود.» (شرح‌های خطبه: )
آن حضرت خطاب به دنيا فرموده: «أَيْنَ الْقُرُونُ الَّذِينَ غَرَرْتِهِمْ بَمَدَاعِبِكَ» «كجاست مردمانى كه با مزاح‌هايت آن‌ها را فريفتى.» (شرح‌های نامه: )


از اين ماده دو مورد در«نهج» آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۸۴.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۵۶.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۲۰۴.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۲۰۴.    
۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۶۴-۱۶۵، خطبه۸۳.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۴۵، خطبه۸۲.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۱۵، خطبه۸۴.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۶۱، خطبه۸۴.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۷۱.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۷۱-۵۷۲.    
۱۱. بخش مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۴۶۵-۴۶۸.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۷۶.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۸۰.    
۱۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۸۱، نامه۴۵.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۸۲، نامه۴۵.    
۱۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۱۹، نامه۴۵.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۵۵، نامه۴۵.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۶۹.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹۰.    
۲۰. بخش مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۰، ص۲۲۰-.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۱۲۴-۱۲۵.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۲۹۳.    
۲۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۶۴-۱۶۵، خطبه۸۳.    
۲۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۸۱، نامه۴۵.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دعب»، ج۱، ص۳۸۴-۳۸۵.    






جعبه ابزار