دنیا (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دُنْيا (به ضم دال و سکون نون) از
واژگان نهج البلاغه به معنای مؤنث ادنى است، اگر آن از «دنى‌ء» و دنائت گرفته شود يعنى پست‌تر و اگر از دنوّ گرفته شود به معنى نزديک‌تر است و آن پيوسته وصف است و احتياج به موصوف دارد مثل حيات دنيا، عذاب دنيا، سعادت دنيا و غيره. زندگى دنيا را دنيا می‌گویيم كه نسبت به زندگى آخرت پست‌تر و ناچيز است و يا از اين جهت كه از آخرت به ما نزديک‌تر مى‌باشد است. از این لفظ دويست و بيست و نه (۲۲۹) بار و كلمه «دنياك» ۹ بار و «دنياكم» ۹ بار و «دنياه» ده بار و «دنياها» يک‌بار و «دنياهم» هفت مورد در
نهج البلاغه آمده است.
دُنْيا:
به معنای مؤنث ادنى است، اگر آن از «دنى‌ء» و دنائت گرفته شود يعنى پست‌تر و اگر از دنوّ گرفته شود به معنى نزديک‌تر است و آن پيوسته وصف است و احتياج به موصوف دارد مثل حيات دنيا، عذاب دنيا، سعادت دنيا و غيره. زندگى دنيا را دنيا می‌گویيم كه نسبت به زندگى آخرت پست‌تر و ناچيز است و يا از اين جهت كه از آخرت به ما نزديک‌تر مى‌باشد، است.
جوهرى در
صحاح گويد: زندگى دنيا به علت نزديک بودنش دنيا ناميده شده.
نهايه گويد: دنيا اسم اين زندگى است كه آخرت از آن به ما دور است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره دنيا تمثيل‌ها و تحذيرها و موعظه‌هاى بى‌شمار دارد كه نقل آن‌ها از حوصله اين كتاب خارج است چنان كه فرموده:
«مَنْهُومانِ لاَ يَشْعَبانِ طالِبُ عِلْم وَ طالِبُ دُنْيا» «دو گرسنه‌اند كه سير نمى‌شوند يكى طالب علم و ديگرى طالب دنيا.»
(شرح‌های حکمت:
)
و نيز فرموده:
«مَرارَةُ الدُّنْيا حَلاوَةُ الاْخِرَةِ وَ حَلاوَةُ الدُّنْيَا مَرارَةُ الاْخِرَةِ» «منظور از مرارت دنيا سختی‌هاى طاعات و از حلاوت دنيا لذّات
حرام است.»
(شرح‌های حکمت:
)
و نيز فرمايد:
«مَنْ أَصْبَحَ عَلَى الدُّنْيا حَزيناً فَقَدْ أَصْبَحَ لِقَضاءِ اللهِ ساخِطاً...» «به احتمال نزديک به يقين دنيا را به علت نزديک‌تر بودن دنيا گفته‌اند على هذا
آخرت به ما نزديک است و دنيا نزديک‌تر و آن وصف
حيات است يعنى الحياة الدنيا و الحياة العقبى.»
(شرح‌های حکمت:
)
این کلمه دويست و بيست و نه (۲۲۹) بار و كلمه «دنياك» ۹ بار و «دنياكم» ۹ بار و «دنياه» ده بار و «دنياها» يكبار و «دنياهم» هفت بار در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دنیا»، ج۱، ص۳۹۷.
