ذات (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ذات از اصطلاحات بکار رفته در
قرآن کریم مؤنّث ذو و به معنای صاحب است.
ذات مانند: «اِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ»
موصوف آن جمع است لذا مؤنث آمده یعنی: «خدا به چیزهائی که در سینه‌هاست و مصاحب سینه‌هاست داناست». این کلمه ۳۰ بار در قرآن آمده است «وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُکِ».
چون
سماء مؤنث است لذا وصف آن ذات آمده.
تثنیه آن ذَوَاتَان و جمعش ذَوَات است نحو «وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ.... ذَواتا اَفْنانٍ».
هر که از مقام پروردگار خویش بترسد دو
بهشت دارد... هر دو دارای شاخه‌هاست.
اما جمع آن در
قرآن مجید به کار نرفته است.
ذات گاهی بمعنی طرف، حال و نفس الشی‌ء آمده نحو «تَتَزاوَرُ عَنْ کَهْفِهِمْ ذاتَ الْیَمِینِ؛
یعنی از
کهف آنها به طرف راست میل می‌کند» و نحو «وَ اَصْلِحُوا ذاتَ بَیْنِکُمْ...؛
یعنی حالی که در میان خویش دارید اصلاح کنید». در
اقرب الموارد پس از شمردن موارد استعمال آن می‌گوید در اکثر این عبارات راجح آنست که ذات همان ذات به معنای صاحب باشد.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ذات»، ج۳، ص۳۰.
