رأیت (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رئی (بر وزن علم) به معنای منظر و قیافه و رأی (به فتح اول) به معنای دیدن قلبی و ظاهری از اصطلاحات به کار رفته در
قرآن کریم است.
«وَ کَمْ اَهْلَکْنا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هُمْ اَحْسَنُ اَثاثاً وَ رِءْیاً؛
چه بسیار کسانی پیش از آنها هلاک ساختیم که
اثاث و منظرشان از اینها بهتر بود».
«اَ رَاَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ فَذلِکَ الَّذِی یَدُعُّ الْیَتِیمَ».
ارأیت در آیه شریفه به معنی اخبرنی نیست بلکه معنی آن چنین است: آیا دیدی و شناختی آنکه را که جزا را تکذیب می‌کند او کسی است که
یتیم را طرد می‌نماید.
«اَ رَاَیْتَ الَّذِی یَنْهی. عَبْداً اِذا صَلَّی. اَ رَاَیْتَ اِنْ کانَ عَلَی الْهُدی. اَوْ اَمَرَ بِالتَّقْوی. اَ رَاَیْتَ اِنْ کَذَّبَ وَ تَوَلَّی اَ لَمْ یَعْلَمْ بِاَنَّ اللَّهَ یَری».
«ا رایت» در هر سه مورد برای افاده
تعجب است و تکرار آن برای تاکید آمده و جواب اذا در آیه اول و جواب هر دو «ان» در آیات بعدی محذوف است و فاعل «کَذَّبَ وَ تَوَلَّی» همان نهی کننده است که در آیه اول مذکور می‌باشد یعنی: آیا دیدی آن کس را که نمازگزار را از
نماز نهی می‌کند حال چنین کسی در پیش خدا چگونه خواهد بود؟! به من بگو اگر نهی شده در هدایت باشد یا امر به
تقوا کند حال ناهی چگونه خواهد بود؟! بگو ببینم اگر ناهی مکذب و روگردان از حق باشد پیش خدا چه وضعی خواهد داشت؟! هر سه «ا رایت» معنای خبر بده دارند.
«وَ ما نَراکَ اتَّبَعَکَ اِلَّا الَّذِینَ هُمْ اَراذِلُنا بادِیَ الرَّاْیِ».
رای به معنی دیدن و نیز بمعنی نظریّه و آنچه به فکر می‌رسد آمده است. در این آیه ظاهرا رای مشهود که جمع آن آراء است مراد می‌باشد
زمخشری گفته: نصب بادی الرای برای ظرفیت است و اصل آن «وَقْتَ حُدُوثِ اَوَّلِ رَاْیِهِمْ» یا «وقت حدوث ظاهِرِ رَاْیِهِمْ» است یعنی مردم به نوح گفتند که فقط اشخاص پست به تو گرویده‌اند آنهم در ابتدای رای و بدون تدبر و تفکر.
در آیه «لِتَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ بِما اَراکَ اللَّهُ»
گفته‌اند مراد همان رای و نظر است نه تعلیم احکام از جانب خدا.
رای چون به دو مفعول متعدی شود به معنی
علم آید و ارباب ادب به آن تصریح کرده‌اند مثلا
جوهری در
صحاح گوید: رای با چشم به یک مفعول، و رای بمعنی علم بدو مفعول متعدی می‌شود.
راغب می‌گوید: رای آنگاه که دو مفعول گیرد معنی علم می‌دهد.
اما در بعضی جاها ملاحظه می‌شود با آنکه یک مفعول دارد به معنی علم آمده نظیر این آیه «اَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا اَنَّ السَّماواتِ وَ الْاَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما».
و آیات دیگر از این قبیل که زیاد است.
در
اقرب الموارد می‌گوید رای و دیدن اعم است از آنکه با چشم باشد یا با قلب. لذا باید در این گونه آیات بگوئیم: دیدن با قلب مراد است که همان دانستن و درک کردن است و هر جا که مناسب باشد می‌توان آن را علم یعنی دیدن با قلب معنی کرد و لازم نیست در این باره در جستجوی دو مفعول باشیم.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «رئی»، ج۳، ص۳۶.
