رابطه تدبر در قرآن کریم با تفسیر آن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مراد از اصطلاح «تفسیر»، همان آثاری است که تا به امروز با عنوان «تفسیر» تألیف می‌شود و از نظر روش، گرایش، وسعت، منابع، مبانی و اصول، تنوّع فراوانی دارد.
این دست از آثار به دلیل تنوّع فراوانشان، نسبت مشخّصی با «تدبّر در قرآن کریم» ندارند؛ برخی از آن‌ها زیرمجموعه «تدبّر در قرآن کریم» و برخی دیگر فراتر از حیطۀ تعریف‌شده برای «تدبّر در قرآن کریم» هستند.
ملاک ارزیابی دراین‌باره، شناخت حیطۀ مشخّص «تدبّر در قرآن کریم» و مقایسه تفاسیر موجود با این حیطه است:
«تدبّر در قرآن کریم» در سه سطح و متناسب با سه لایه از تدبیر کلام الهی برای عموم مخاطبان است و رکن مهم دیگر آن، پیگیری انسجام کلام الهی در همه لایه‌های تدبیر است.
با این اوصاف، می‌توان داوری مشخّصی بین تفاسیر مصطلح موجود و «تدبّر در قرآن کریم» داشت و حتّی می‌توان مباحث مختلف موجود در تفاسیر را از این منظر، که در حیطه تدبّر است یا فراتر از آن، ارزیابی کرد:
اوّلین رسالت هر تفسیر، بررسی معنای آیات قرآن کریم است که جز با «تدبّر» در آیه امکان‌پذیر نیست؛ ازاین‌رو، هریک از تفاسیر مصطلح یا به تعبیر دقیق‌تر هریک از مباحث موجود در تفاسیر، که به این امر پرداخته، در حیطه «تدبّر در قر آن» ارزیابی می‌شود.
امّا سطح دوم و سوم «تدبّر در قرآن کریم»، بررسی ارتباط آیات به منظور فهم منسجم سوره و ارتباط سور به منظور فهم منسجم مجموعه قرآن کریم است؛ این رویکرد در کمتر تفسیری به چشم می‌خورد؛ با این وجود، این حیطه از فعالیت‌های تفاسیر مصطلح را نیز باید تدبّری نامید.
غیر از آنچه آمد، همه فعّالیت‌هایی که تحت عنوان تفسیر انجام می‌پذیرد، خارج از حیطه «تدبّر در قرآن کریم» است؛ بیان معانی باطنی آیات، بیان مصادیق ویژه برای معانی آیات (این دو غالباً با استفاده از روایات تفسیری مطرح می‌شود)، گرایش‌های خاص در فهم معانی آیات (از قبیل گرایش‌های ادبی، عرفانی، فلسفی، کلامی، علمی و...)، استباط احکام از آیات قرآن، تطبیق‌های مختلف معانی قرآن نسبت به مباحث اجتماعی روز و... از جمله فعّالیّت‌های غیرتدبّری تفاسیر موجود است.
صبوحی طسوجی، علی. آشنایی با دانش تدبر در قرآن کریم. قم: علی صبوحی طسوجی. ۱۴۰۰ش.
