رجل - به فتح راء (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَجُل (به فتح راء و ضم جیم) از
واژگان نهج البلاغه به معنای مرد و رجال جمع مردان است. از مشتقات این ماده در
نهج البلاغه اِرْتِجال است که به چند معنى آمده است؛ از جمله سخن گفتن بدون مقدّمه و بدون آماده كردن. ارتجال فقط يک دفعه در «نهج البلاغه» آمده است.
رَجُل به معنای مرد و رجال جمع مردان است.
اِرْتِجال نیز به چند معنى آمده است؛ از جمله سخن گفتن بدون مقدّمه و بدون آماده كردن. گويند: «ارْتَجَلَ الكلامَ: تكلم بهِ من غير ان يهيّئهُ»
امام (صلوات‌الله‌علیه) می‌فرمايد:
«النّاسُ أَبْناءُ الدُّنْيا وَ لا يُلامُ الرَّجُلُ عَلَى حُبِّ أُمِّهِ» (مردم فرزندان دنيا هستند و هيچ كس را بر محبّت مادرش نمى‌توان ملامت كرد.)
(شرح‌های حکمت:
)
آن حضرت در وصف مردگان می‌فرمايد:
«وَ لكِنَّهُمْ سُقوا كأْساً بَدَّلَتْهُمْ بِالنُّطْقِ خَرَساً وَ بِالسَّمْعِ صَمَماً وَ بِالْحَرَكاتِ سُكوناً فَكَأَنَّهُمْ في ارْتِجالِ الصِّفَةِ صَرْعَى سُبات» يعنى «ليكن آن‌ها جامى به سر كشيده‌اند كه گويایى‌شان را مبدّل به لالى كرده و شنوایى‌شان را به كرى. حركاتشان را به سكوت. گویى آن‌ها در وصف اوّل و بدون دقّت، افتادگان خوابند (يعنى در اثر خواب به زمين افتاده‌اند).»
(شرح‌های خطبه:
)
صرعى به معنای زمين افتادگان و سبات به معنای خواب است.
اِرْتِجال فقط يک دفعه در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «رَجُل»، ج۱، ص۴۳۵.
