رجم (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَجْم (به فتح راء و سکون جیم) از
واژگان نهج البلاغه به معنای سنگ زدن و سنگسار كردن است. این لفظ گاه به معنى طرد و راندن و گاه به معنی قذف و انداختن نیز می آید. از این ماده چهار مورد در «
نهج البلاغه» به کار رفته است.
رَجْم به معنای سنگ زدن و سنگسار كردن است. «رَجَمَهُ رَجْماً: رماهُ بالحجارة.»
این لفظ معانى ديگرى نيز دارد.
رَجْم گاه به معنى طرد و راندن و گاه به معنی قذف و انداختن نیز می آید.
امام (صلوات‌الله‌علیه) به خوارج كه عامل كبيره را كافر مى‌دانستند فرمود: «مى‌دانيد كه رسول خدا (ص) زانى محصن را سنگسار كرد، بعد به جنازه‌اش نماز خواند و ارث او را به ورثه‌اش داد»:
«وَ قَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّ رَسولَ اللهِ (ص) رَجَمَ الزّانيَ (الْمُحْصَنَ) ثُمَّ صَلَّى عَلَيْهِ ثُمَّ وَرَّثَهُ أَهْلَهُ» «و اگر زانى كافر بود بر او نماز نمى‌خواند و ارثش را به ورثه‌اش نمى‌داد.»
(شرح‌های خطبه:
)
رَجْم گاه به معنى طرد و راندن آيد؛ چنان‌كه درباره دشمنان فرموده:
«إِنَّهُمْ لَنْ يَزولوا عَنْ مَواقِفِهمْ... حَتَّى يُرْمَوْا بِالمَناسِرِ تَتْبَعُها الْمَناسَرُ وَ يُرْجَموا بِالْكَتائِبِ تَقْفوها الْحَلائِبُ» یعنى «آن‌ها هرگز از مواضع خود كنار نمى‌شوند تا دفع شوند (زده شوند) با فوج‌ها در پى فوج‌ها و طرد شوند با كتيبه‌ها كه در پى آن‌هاست سواره نظام‌ها.»
(شرح‌های خطبه:
)
«حلائب» به معنی اسبان جمع شده از هر سو است.
درباره شيطان فرموده:
«وَ رَماكُمْ مِنْ مَكان قَريب... قَذْفاً بِغَيْب بَعيد وَ رَجْماً بِظَنٍّ غَيْرِ مُصيب» (و از نزديک‌ترين مكان به سوى شما پرتاب كرده است... (امّا) تيرى در تاريكى به سوى هدفى دور انداخت و گمانى نابجا برد (يعنى خواسته‌اش كه همه انسان‌ها مشرک شوند و از راه راست منحرف شوند، تحقّق نيافت).)
(شرح‌های خطبه:
)
اينجا نيز به معنى طرد و دفع است.
در رابطه با علم خدا فرموده:
«عالِمُ السِّرِّ مِنْ ضَمائِرِ الْمُضْمِرينَ وَ نَجْوَى الْمُتَخافِتينَ وَ خَواطِرِ رَجْمِ الظُّنونِ» «رجم الظنون» يعنى ظنون انداخته شده به قلب و
رَجْم در اينجا قذف و انداختن است يعنى «خدا عالم است به راز رازداران و نجواى سرّ گويان و به انداخته شده‌هاى اذهان (خطور قلبى).»
(شرح‌های خطبه:
)
از این لفظ چهار مورد در «نهج البلاغه» به کار رفته است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «رَجْم»، ج۱، ص۴۳۷.
