رساله فی قاعده حمل فعل المسلم علی الصحه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«رسالة فی قاعدة حمل فعل المسلم علی الصحة»، به
زبان عربی ، تالیف سید علی بن اسماعیل موسوی قزوینی (م ۱۲۹۸ ق.) ، است. نگارش این کتاب، در ۲۱
ذی القعدة سال ۱۲۸۸ ق، پایان یافته است.
کتاب، از دو مقدمه و چهار مرحله تشکیل شده است.
در نگارش مباحث کتاب، توجه بیشتر به بررسی روایات و مباحث اصولی است و گفتار فقها کمتر بررسی شده است.
در موارد نادری نظریات
محقق نراقی (م ۱۲۴۵ ق.)، در «
عوائد الایام »،
محقق ثانی (م ۹۴۰ ق.) ، در «
جامع المقاصد » بررسی و نقد شده است.
این اصل که معمولا در کتاب‌های
اصول فقه ذکر شده است، در این کتاب با بیان مصادیقی از مباحث مختلف فقهی رنگ و بوی فقهی پیدا کرده است.
در مقدمه کتاب، پیرامون اینکه آیا این اصل از
اصول عملیة یا
امارات شرعی است و همین طور اجزاء و مفردات قضیه «
اصالة الصحة » بحث شده است.
سپس در مراحل چهارگانه کتاب از اجرای این اصل در اشیای خارجی، کارها، گفته‌ها و اعتقادات یک
مسلمان مباحثی مطرح شده است.
وی، در صفحه ۱۸ پس از بیان روایات در مورد نیاز به بررسی دقیق و تامل در روایات و احتمال لغزش در درک معانی آنها می‌نویسد:
«هذه هی العمدة من اخبار الباب، لکن تمامیة دلالتها علی المطلب من مطارح الانظار و مزال الاقدام.»
هم چنین مؤلف، نظریات اصولی خود را به اجمال بیان نموده و در مواقع متعددی مثل صفحات ۲۶۴ و ۲۹۹ تفصیل آنها را به کتاب‌های
اصول فقه خود ارجاع داده است.
کتاب موجود، دربردارنده نظریات و ابتکارات مؤلف است که به بعضی از آنها اشاره می‌شود:
وی، اصالة الصحة را در شبهات حکمیة جاری نمی‌داند و در صفحه ۲۴۱ می‌نویسد: «و بالجملة اصالة الصحة فی فعل المسلم لا یصلح رافعة للشبهة الحکمیة.»
در مرحله اول از مباحث کتاب، در مورد جریان
اصالة الصحة در اشیای خارجی در صفحه ۲۵۷ می‌نویسد: «انه ان اتفق فی الاعیان الخارجیة ما یجری فیه اصالة عدم الفساد، فلا اشکال فی الحکم فی نحوه بالصحة عملا بذلک الاصل و لا حاجة معه الی دلیل خاص.»
در مرحله دوم در مورد اجرای
اصالة الصحة در کارهای مسلمانان در صفحه ۲۶۱ می‌نویسد:
«فالانصاف ان تاسیس اصالة الصحة باسلام المسلم مع انضمام اصل العدم- علی وجه مطرد فی جمیع الموارد المشتبهة- غیر ممکن، کما ان تاسیسه بالغلبة غیر ممکن، فالعمدة فی هذا المقام هو الرجوع الی الادلة الشرعیة.»
وی، در حالی که
اجماع به معنی اتفاق فتاوای فقهاء که
کاشف از
رای معصوم است را
نفی می‌کند، اما در صفحه ۲۸۱، اجماع به معنی
سیره مسلمین را (که از قدیم اعمال عبادی و
معاملات ، مثل
خرید و
فروش و
ازدواج و
سر بریدن حیوانات را
حمل بر
صحت می‌کرده‌اند و اموری مثل
نماز ائمه جماعات ، عمل
نایب حج و
زیارت ،
اجیر در
نماز و
روزه و سایر عبادات،
وکیل در خرید و فروش و سایر عقود را می‌پذیرفته‌اند)، حتی از اجماع قولی قوی تر می‌داند و می‌نویسد:
«اما الثانی و هو سیرة المسلمین فهی من الوضوح بمثابة لا مجال لاحد الی انکاره الا اذا کان مکابرا.»
در مرحله سوم، اجرای
اصالة الصحة را در گفته‌های مسلمانان، نمی‌پذیرد و در صفحه ۲۹۰ می‌نویسد: «فمحصل ما حققناه انه لا دلیل من العقل و النقل علی وجوب حمل قول المسلم علی الصدق و الحکم علیه بمطابقة مضمون خبره الواقع لیترتب علیه آثار الصدق و احکامه علی وجه یکون ذلک اصلا کلیا یرجع الیه فی جمیع الموارد المشتبهة الا ما خرج منه بالدلیل.»
در مرحله چهارم، وی، اجرای اصالة الصحة را در عقاید مسلمانان، می‌پذیرد و بنا به روایات،
اجماع و
سیره آن را جاری می‌داند و می‌نویسد:
«و لذا تری المسلمین فی جمیع الاعصار و الامصار لا یقدمون علی تفتیش عقائد مفتیهم و ائمة جماعاتهم و شهودهم، بل یبنون علی تقلید کل من لم یعلم منه فساد العقیدة و لم یظهر منه ما ینافی الایمان.»
فقه الحدیث عمیق و دقیق در این کتاب، توانایی مؤلف را در مباحث فقهی به خوبی نشان داده و این کتاب را از جایگاه خاصی برخوردار ساخته است.
نرم افزار جامع اصول الفقه،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
