• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رقب (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





رَقَب (به فتح راء و سکون عین) و رَقَبَه (به فتح راء و قاف و باء) از واژگان نهج البلاغه به معنای انتظار وحفظ است. از اين ماده شش مورد در نهج البلاغه آمده است. اِرْتِقاب (به کسر الف و سکون راء و کسر تاء) به معنی انتظار است و به معنى اشراف و بالا رفتن نيز آمده است. مَرْقَبَه (به فتح میم و سکون راء و فتح قاف و باء) یعنی مكان ارتقاب و اشراف و بالا. رَقيب (به فتح راء) یعنی مراقب و نگهبان.



رَقَب و رَقَبَه به معنای انتظار وحفظ است. «رَقَبَهُ‌ رِقْبَةً‌ و رُقوباً: انتظرهُ‌ و - الشيءَ: حرسهُ‌»


امام علی(علیه‌السلام) می‌فرماید: «وَمَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سَارَعَ فِي الْخَيْرَاتِ» یعنی: «هر كه منتظر مرگ باشد به خيرات سرعت مى‌كند.» (شرح‌های حکمت: ) مراقبت خدا خوف از خدا است. «رَاقَبهُ‌ اللّهَ‌: خافهُ‌»
همچنین در مقام موعظه فرمود: «راقَبَ رَبِّهُ، وَ خافَ ذَنْبَهُ، قَدَّمَ خالِصاً، وَ عَمِلَ صالِحاً» یعنی: (از مراقبت پروردگارش لحظه‌اى غفلت نورزد و همواره از گناهان خود بترسد، خالصانه گام پيش نهد و عمل نيک انجام دهد.) (شرح‌های خطبه: )
و می‌فرماید: «و اجْعَلوا لَكُمْ رُقَباءَ» يعنى: «براى شان نگهبانان بگماريد.» (شرح‌های نامه: )
آن‌حضرت به معاویه كه ولايت شام را از آن حضرت مى‌خواست مى‌نويسد: «وَ تَرَقَّيْتَ إِلى مَرْقَبَة بَعِيدَةِ الْمَرامِ، نازِحَةِ الاَْعْلامِ، تَقْصُرُ دوُنَها الاَْنوقُ، وَ يُحاذى بَها الْعَيّوقُ» یعنی: «خودت را به مرتبه‌اى كشانده‌اى كه مقصدش دور و نشانه‌هايش بعيد است، عقاب بلند پرواز بر آن نتواند رسيد و با ستاره عيوّق برابر خوانده مى‌شود (تو را نرسد).» (شرح‌های نامه: ) اين مطلب در گذشت.


از اين ماده شش مورد در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۴۶۰-۴۶۱.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۲، ص۷۲.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۴۱۳.    
۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۷۴، حکمت ۲۷.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۵۷، حکمت ۳۰.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۳، حکمت ۳۱.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳۹، حکمت ۳۱.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۲۹.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۳۶.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۲، ص۱۹۶.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۵۵.    
۱۲. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۱۴۲.    
۱۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۴۱۳.    
۱۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۳۷، خطبه ۷۵.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱ ص۱۲۲، خطبه ۷۴.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۳، خطبه ۷۶.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۴۱، خطبه ۷۶.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۴۸.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۵۰-۴۵۵.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۳، ص۲۳۴.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۳۳-۲۳۵.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۷۲.    
۲۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۹۵، نامه ۱۱.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۴، نامه ۱۱.    
۲۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۷۱، نامه ۱۱.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۷۹، نامه ۱۱.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۴۳.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۴۶.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۹، ص۱۶۰.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۶۳-۶۴.    
۳۱. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۸۹.    
۳۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۵۱-۷۵۲، نامه ۶۵.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۳۸، نامه ۶۵.    
۳۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۵۶، نامه ۶۵.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۱۳، نامه ۶۵.    
۳۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۵۴.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۵۸.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۱، ص۲۹۹-۳۰۰.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۳۸۱.    
۴۰. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۲۲.    
۴۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۷۴، حکمت ۲۷.    
۴۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۳۷، خطبه ۷۵.    
۴۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۹۵، نامه ۱۱.    
۴۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۵۱-۷۵۲، نامه ۶۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «رقب»، ج۱، ص۴۶۰-۴۶۱.    






جعبه ابزار