ریشه کلمه (کلمه جامد)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در میان کلمات عربی، برخی جامد هستند یعنی از چیز دیگری گرفته نشده‌اند و برخی مشتق یعنی از کلمه دیگر گرفته شده‌اند. لفظ جامد مانند کلمه «عِلم» که از چیزی گرفته نشده، و مشتق مانند کلمات «عَلِمَ، یَعلَمُ، اعلَم» که از لفظ «عِلم» مشتق شده‌اند. در فارسی به کلمه جامد «ریشه کلمه» گفته می شود.
وجه نامگذاری این الفاظ به مشتق آن است که چون معنای اصل در فرع نیز وجود دارد، گویا اصل در آن دفن گردیده است و برای خارج نمودن آن، فرع را شقّه شقّه نموده تا معنای اصل از آن خارج گردد. به‌گرفته شدن لفظی از لفظ دیگر «اشتقاق» گویند.
معنای مذکور برای مشتق در روایات نیز به‌کار رفته است، مانند:
• «
«عن علي عليه‌السلام اَنَّهُ سَمَّی الْحَسَنَ یَوْمَ السَّابِعِ وَ اشْتَقَّ مِنِ اسْمِ الْحَسَنِ الْحُسَیْن»».
(از حضرت علی علیه السلام نقل شده که «نامگذاری امام حسن ع در روز هفتم ولادت انجام شد و نام امام حسین ع از امام حسن ع مشتق شده است)
• «عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ
«أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ وَ اشْتِقَاقِهَا اللَّهُ مِمَّا هُوَ مُشْتَقٌّ قَالَ فَقَالَ لِي يَا هِشَامُ اللَّهُ مُشْتَقٌّ مِنْ إِلَهٍ ...»».
(از هشام بن حکم نقل شده که از امام صادق ع در مورد اسمایی که برای خدا هست و این که الله از چه چیزی مشتق شده پرسید. امام فرمودند کلمه الله مشتق از اله است ...)
• امام جواد ع فرمودند «
«.. الْعَامَّةُ اسْمٌ مُشْتَقٌّ مِنَ الْعَمَی ...»».
(امام جواد ع فرمودند: کلمه عَامَّةُ از کلمه عمی به معنای کوری مشتق شده است)
• جمالی، مصطفی، مغنی الفقیه، ج۱، ص۱۴-۲۵.
•
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «کلمه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۷.
