• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

زینب‌ بنت خزیمه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


‌زینب دختر خزیمه بن حارث یکی از همسران پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود که پس از شهادت شوهرش، رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از او خواستگاری کرد و او نیز پذیرفت.
او را بخاطر عطوفت و مهربانی که با مساکین و فقرا داشت به ام‌المساکین (مادر بیچارگان) ملقب بود. ایشان چند ماه بعد از ازدواج با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در سن سی سالگی سال چهارم هجری قمری در مدینه وفات کرد و پیامبر خود بر او نماز خواند و در قبرستان بقیع دفن کرد. پیامبر از ایشان فرزندی نداشت، همچنین از این بانو روایتی نقل نشده است.


زینب دختر خزیمه بن حارث بن عبدالله هلالیه
[۱] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
پنجمین همسر از همسران پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به لحاظ ترتیب زمانی و از جمله پنج زن قریشی ایشان محسوب می‌شود.
از زندگی و احوالات این بانوی گرامی‌ اطلاع چندانی در دست نداریم؛ چرا که گویا کوتاهی عمرش و کمی‌ اقامتش در بیت نبی ‌اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) موجب شد، که مورخان و نویسندگان کتب سیره در ترجمان زندگی‌اش سکوت کنند و حتی عده‌ای را برآن داشت که از ذکر نامش غفلت کنند. تقریباً عمده اطلاعات‌مان از ایشان در انفاق او به یتیمان و بینوایان و همچنین ازدواجش با رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خلاصه می‌شود.

از لحاظ نسب ام‌المؤمنین زینب بنت خزیمه، بین نسب‌شناسان اختلافی در نسب پدری ایشان نیست؛ چرا که تقریباً همه مورخین و علمای علم نسب بر این نکته اتفاق دارند، که نسب کامل ایشان زینب بنت خزیمة بن حارث بن عبدالله بن عمرو بن عبدمناف بن هلال بن عامر بن صعصعه عامری می‌باشد.
[۲] ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجبل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۱۸۵۳.    
[۳] ابن حزم‌ اندلسی، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸، ص۲۷۴.    
[۴] ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج۴، ص۱۰۶۱.    

اما از جهت نسب مادری بسیاری از مصادر ذکری از نسبش نکرده‌اند. ابن‌ عبدالبر از قول ابی‌الحسن جرجانی نسّابه او را خواهر میمونه بنت حارث همسر مکرمه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) معرفی کرده سپس می‌افزاید «این مطلب را از کسی غیر از ایشان ندیدم.»
[۵] ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجبل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۱۸۵۳.    

ابن حبیب بغدادی نیز برادران و خواهران مادری ایشان را چنین برمی‌شمارد: ام‌الفضل لبابه کبری بنت حارث همسر عباس عموی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مادر ابن‌ عباس و لبابه صغری همسر ولید بن مغیره، مادر خالد بن ولید و عزة بنت حارث. سپس به ذکر نام خواهران مادری زینب بنت خزیمه پرداخته چنین برمی‌شمارد: میمونه بنت حارث، اسماء بنت عمیس همسر جعفر بن ابی‌طالب و سلامه (سلمی) بنت عمیس همسر حمزه بن عبدالمطلب.
[۶] ابن حبیب بغدادی، محمد، المحبر، تحقیق ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الافاق الجدیده، بیتا، ص۸۳.    
[۷] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجرة، چاپ سوم، ۱۴۰۹، ص۳۰۰.
[۸] نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره، دارالکتب و الوثائق القومیه، چاپ اول، ۱۴۲۳، ج۱۸، ص۱۷۸.    
[۹] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۲۹.    
[۱۰] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ اسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۹۹۳ ج۲، ص۱۴۱.    


زینب بنت خزیمه را بخاطر عطوفت و مهربانی با مساکین و فقرا ام‌المساکین (مادر بیچارگان) لقبش دادند،
[۱۱] ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج۴، ص۱۰۶۱.    
او به روزگار جاهلی نیز به همین لقب شهره بوده است.
[۱۲] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
[۱۳] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء و مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۶۱.    
[۱۴] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۲۹.    


بین مورخان در اینکه زینب قبل از ازدواج با حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همسر کدامین صحابی رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود اختلاف است؛ اما بنا به قول مشهور او همسر طفیل بن حارث بن مطلب بن عبدمناف بود اما از طفیل طلاق گرفت و به عقد برادر طفیل، عبیدة بن حارث درآمد.
[۱۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۵.    
[۱۶] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء و مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۶۱.    
[۱۷] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۲۹.    
[۱۸] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    

عبیده در غزوه بدر زخمی‌ شد و در سن شصت و چهار سالگی در صفراء جان داد.
[۱۹] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۲۹.    

البته اقوال دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که آوردن آنها در اینجا خالی از وجه نیست؛ در برخی از منابع آمده که ام‌المؤمنین زینب در ابتدا به همسری جهم بن عمرو بن حارث پسر عموی عبیده بن حارث درآمد
[۲۰] ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج۴، ص۱۰۶۱.    
اما گویا کار به جدایی کشیده و آن بانو با عبیده ازدواج کرده است. در برخی از منابع هم زینب همسر عبدالله بن جحش معرفی شده است عبدالله در غزوه احد به شهادت رسید.
[۲۱] بیهقی، ابوبکر، سنن الکبری، دارالفکر، ج۷، ص۱۱۱.    
[۲۲] عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۸، ص۱۵۷.    


زینب پس از شهادت شوهرش، رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از او خواستگاری کرد، او اختیار کار خویش را به خود حضرت سپرد؛
[۲۳] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۵.    
[۲۴] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۳، ص۲۰۶.    
[۲۵] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
پس پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) گواهانی را فرا خواندند
[۲۶] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
و او را با مهریه دوازده و نیم اوقیه
[۲۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۶.    
[۲۸] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
و به نقلی چهارصد درهم نقره به همسری خود در ‌آورد.
[۲۹] ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج۴، ص۱۰۶۱.    
گفته شده قبیصة بن عمرو هلالی او را به عقد رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در آورد.
[۳۰] ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج۴، ص۱۰۶۱.    
[۳۱] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۴، ص۱۸۵۳.

به نقلی دیگر، ابواسید بن علی بن مالک انصاری را به سوی زنی از بنی ‌عامر بن صعصعه فرستاد تا زینب را برایش خواستگاری کند، حضرت قبلاً زینب را ندیده بود پس ابواسید زینب را به عقد حضرت درآورد.
[۳۲] ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجبل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۱۵۹۹.    
[۳۳] ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، ج۶، ص۱۱.    

این ازدواج بیست روز پس از ازدواج رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با حفصه بنت عمر بن خطاب
[۳۴] دینوری، ابن قتیبه، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۳، ص۱۵۸.    
[۳۵] بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۵، ج۳، ص۱۵۹.    
در ماه رمضان سال سوم هجری در سی و یکمین ماه هجرت صورت گرفت؛
[۳۶] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
[۳۷] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ اسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۹۹۳ ج۲، ص۱۴۱.    
[۳۸] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۳، ص۲۰۶    
[۳۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۶.    
اما ابن ‌عبدالبر‌ اندلسی بر این باور است که ازدواج رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با زینب بنت خزیمه در تاریخی غیر از این صورت گرفته است، او وقوع این ازدواج را هفت سال بعد از وفات خدیجه (سلام‌الله‌علیهم) می‌داند.
[۴۰] ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجبل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۴۶.    


درباره وفاتش نیز همچون حوادث دوران حیاتش بین مورخین اختلاف است. عده‌ای وفات ایشان را هشت ماه پس از ازدواج ایشان با رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و در ربیع‌الثانی سال چهارم هجری دانسته‌اند،
[۴۱] نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره، دارالکتب و الوثائق القومیه، چاپ اول، ۱۴۲۳، ج۱۸، ص۱۷۸    
[۴۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۶.    
[۴۳] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
برخی دیگر هم براین باورند که ایشان دو یا سه ماه بیشتر نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نماند.
[۴۴] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، دارالمعرفه، بیروت، چاپ دوم، ج۱، ص۲۵۶.    
[۴۵] خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفه، تحقیق فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۵، ص۲۷.    

ام‌المؤمنین زینب بنت خزیمه در جوانی در سن سی سالگی در مدینه وفات کرد.
[۴۶] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء و مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۲۱۰.    
[۴۷] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۲.    
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خود بر پیکر او نماز گزارد و او در بقیع به خاک سپرد.
[۴۸] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۶.    
[۴۹] ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
گذشته از اینکه او و خدیجه (سلام‌الله‌علیها) تنها زنان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بودند که در زمان حیات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از دنیا رفتند.
مورخان او را نخستین کس از همسران رسول‌ خدا می‌دانند که در مدینه درگذشته است. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از او فرزندی نداشت.
[۵۰] بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۵، ج۳، ص۱۵۹    


زینب بنت خزیمه را می‌توان جزء معدود همسران رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برشمرد که روایتی از او در کتب راویان و محدثین نقل نشده است.

۱. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
۲. ↑ ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجبل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۱۸۵۳.    
۳. ↑ ابن حزم‌ اندلسی، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸، ص۲۷۴.    
۴. ↑ ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج۴، ص۱۰۶۱.    
۵. ↑ ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجبل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۱۸۵۳.    
۶. ↑ ابن حبیب بغدادی، محمد، المحبر، تحقیق ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الافاق الجدیده، بیتا، ص۸۳.    
۷. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجرة، چاپ سوم، ۱۴۰۹، ص۳۰۰.
۸. ↑ نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره، دارالکتب و الوثائق القومیه، چاپ اول، ۱۴۲۳، ج۱۸، ص۱۷۸.    
۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۲۹.    
۱۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ اسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۹۹۳ ج۲، ص۱۴۱.    
۱۱. ↑ ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج۴، ص۱۰۶۱.    
۱۲. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
۱۳. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء و مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۶۱.    
۱۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۲۹.    
۱۵. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۵.    
۱۶. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء و مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۱۶۱.    
۱۷. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۲۹.    
۱۸. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
۱۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۲۹.    
۲۰. ↑ ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج۴، ص۱۰۶۱.    
۲۱. ↑ بیهقی، ابوبکر، سنن الکبری، دارالفکر، ج۷، ص۱۱۱.    
۲۲. ↑ عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۸، ص۱۵۷.    
۲۳. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۵.    
۲۴. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۳، ص۲۰۶.    
۲۵. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
۲۶. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
۲۷. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۶.    
۲۸. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
۲۹. ↑ ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج۴، ص۱۰۶۱.    
۳۰. ↑ ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج۴، ص۱۰۶۱.    
۳۱. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۴، ص۱۸۵۳.
۳۲. ↑ ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجبل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۱۵۹۹.    
۳۳. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، ج۶، ص۱۱.    
۳۴. ↑ دینوری، ابن قتیبه، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۳، ص۱۵۸.    
۳۵. ↑ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۵، ج۳، ص۱۵۹.    
۳۶. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
۳۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ اسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۹۹۳ ج۲، ص۱۴۱.    
۳۸. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۵، ج۳، ص۲۰۶    
۳۹. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۶.    
۴۰. ↑ ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجبل، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۴، ص۴۶.    
۴۱. ↑ نویری، احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره، دارالکتب و الوثائق القومیه، چاپ اول، ۱۴۲۳، ج۱۸، ص۱۷۸    
۴۲. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۶.    
۴۳. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
۴۴. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، دارالمعرفه، بیروت، چاپ دوم، ج۱، ص۲۵۶.    
۴۵. ↑ خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفه، تحقیق فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۵، ص۲۷.    
۴۶. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء و مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۲، ج۳، ص۲۱۰.    
۴۷. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۲.    
۴۸. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷، ج۱۱، ص۵۹۶.    
۴۹. ↑ ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰، ج۸، ص۹۱.    
۵۰. ↑ بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۵، ج۳، ص۱۵۹    


• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «زینب بنت خزیمه»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۰۹/۰۳.    



جعبه ابزار