سابِقُون (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سابِقُون: (وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ)«سابِقُون» كسانى هستند كه نه تنها در ايمان پيشگامند، كه در اعمال خير، صفات و اخلاق انسانى نيز پيشقدم‌اند؛ آن‌ها «اسوه» و «قدوه» مردمند، امام و پيشواى خلقند، و به همين دليل، مقربان درگاه
خداوندِ بزرگند. در روايات اسلامى، گاه
«سابقون» به چهار نفر
هابيل،
مؤمن آل فرعون و
حبيب نجار كه هر كدام در امّت خود پيشگام بودند، و همچنين
اميرمؤمنان على بن ابى‌طالب (عليه‌السلام) كه نخستين مسلمان از مردان بود تفسير شده، در حقيقت بيان مصداق‌هاى روشن آن است، و به معناى محدود ساختن مفهوم آيه نيست.
(وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ) (و سوّمين گروه پيشگامان پيشگامند)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از سابقون، كسانى هستند كه در خيرات سبقت مى‌گيرند، و قهرا وقتى به اعمال خير سبقت مى‌گيرند، به مغفرت و رحمتى هم كه در ازاى آن اعمال هست سبقت گرفته‌اند. و لذا در آيه
(سابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ) به جاى امر به سبقت در اعمال خير، دستور فرموده: به مغفرت و جنت سبقت گيرند، پس سابقون به خيرات، سابقون به رحمت و مغفرتند، در آيه مورد بحث هم كه مى‌فرمايد:
(السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ) مراد از سابقون اول، سابقين به خيرات، و مراد از سابقون دوم سابقين به اثر خيرات يعنى مغفرت و رحمت است، اين نظريه ما بود.
ولى بعضى از مفسرين گفته‌اند: مراد از سابقون دوم هم همان سابقون اول است و اين تعبير نظير تعبير شاعر است كه مى‌گويد: أنا ابو النجم و شعرى شعرى- من ابو النجم هستم كه شعر من شعر من است .
جمله
(السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ) بنا به گفته ما كه هر يک سبقت در چيزى ديگر است، مبتدا و خبرند، اولى مبتدا و دومى خبر است، و معنايش اين است كه: سبقت‌گيرندگان به اعمال خير سبقت‌گيرندگان به مغفرتند، و بنا به گفته مفسرينى كه هر دو را يكى دانسته‌اند، دومى تاكيد اولى مى‌شود، و جمله
(أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ) خبر مبتدا واقع مى‌شود.
و مفسرين در تفسير سابقين اقوال ديگرى دارند:
بعضى گفته‌اند: منظور سبقت گيرندگان به هر عمل و اعتقادى است كه خدا به آن دعوت كرده است.
بعضى ديگر گفته‌اند: منظور كسانى هستند كه به ايمان و اطاعت سبقتى خستگى ناپذير دارند، و در آن كاهلى ندارند.
بعضى ديگر گفته‌اند: منظور انبياء (ع) هستند كه پيشگامان اهل هر دين هستند.
بعضى ديگر گفته‌اند: مراد مؤمن آل فرعون و حبيب نجار است كه داستانش در
سوره يس آمده، و نيز
على (علیه‌السلام) است كه در ايمان به رسول خدا از ديگران سبقت داشت، و از آنان أفضل بود.
بعضى ديگر گفته‌اند: منظور از سابقين كسانى هستند كه در مكه مسلمان شدند، و بعد از هجرت
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هجرت كردند.
بعضى ديگر گفته‌اند: منظور سبقت‌گيرندگان در نمازهاى پنج‌گانه‌اند.
بعضى گفته‌اند: كسانى كه به دو قبله نماز گزاردند (يعنى قبل از سال اول هجرت به اسلام در آمدند).
بعضى ديگر گفته‌اند سبقت گيرندگان به جهادند. و بعضى ديگر حرف‌هايى ديگر دارند. و دو قول اول (كه يكى مى‌گفت: سبقت گيرندگان به هر عمل و اعتقادى است كه خدا به آن دعوت كرده، و ديگرى مى‌گفت كسانى هستند كه به ايمان و اطاعت سبقتى خستگى ناپذير دارند) به همان معنايى كه ما گفتيم بر مى‌گردد، و سوم و چهارم را بايد به تمثيل حمل كرد (و گفت: نمى‌خواسته‌اند بگويند: سابقون اولون فقط افرادى مانند انبياء و مؤمن آل فرعون و حبيب نجار و على بن ابى‌طالب (ع) هستند) و بقيه وجوه اصلا ربطى به آيه ندارد، مگر اين‌كه آن‌ها را هم به نحوى حمل بر تمثيل كنيم.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مكارم شيرازى، ناصر، لغات در تفسير نمونه، برگرفته از مقاله «سابِقُون»، ص۲۷۹.
