ست‌الوزراء بنت عمر منجا(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ست‌الوزراء بنت عمربن اسع دبن منجّا، بانوى محدّثه اهل دمشق در قرن هفتم و هشتم بود.
وى معروف به وزیره و کنیه‌اش ام‌عبداللّه بود (ابن‌حجر عسقلانى، الدرر الکامنه فى اعیان المائه الثامنه، ج ۲، ص ۱۲۹)( ابن‌تغرى بردى، النجوم الزاهره فى ملوک مصر و قاهره، ج ۹، ص ۲۳۷). در سال ۶۲۴ متولد شد (ابن‌حجر عسقلانى، الدرر الکامنه فى اعیان المائه الثامنه، ج ۲، ص ۱۲۹). پدرش، قاضى شمس‌الدین عمر (متوفى ۶۴۱)، مقام قضا را برعهده داشت و از علماى عصر خود و شیخ حنبلیان به شمار می‌آمد (ابن‌رجب حنبلى، کتاب الذیل على طبقات الحنابله، ج ۴، ص ۲۲۵)( محمدبن على ابن‌طولون، القلائد الجوهریه فى تاریخ الصالحیه،ج ۲، ص۵۰۰). ست‌الوزراء در آغاز نزد پدرش تلمذ کرد و پس از آن مسند شافعى و صحیح بخارى را نزد ابوعبداللّه زبیدى فراگرفت (ابن‌حجر عسقلانى، الدرر الکامنه فى اعیان المائه الثامنه، ج ۲، ص ۱۲۹). در منابع جز این مطلبى درباره استادان وى نیامده است، اما به‌نظر یوسف معتوق (صالح یوسف معتوق، جهودالمرأه فى روایه الحدیث، ص ۲۰۲ـ۲۳۰)، با توجه به روش محدّثان در سماع حدیث از مشایخ فراوان، وى استادان دیگرى نیز داشته است. ست‌الوزراء شاگردان بسیارى داشته است که از جملۀ آنان ابوعبداللّه ذهبى، ابن‌محب، فخرالدین مصرى و صلاح‌الدین علائى بودند (ابن‌تغرى بردى ، المنهل الصافى و المستوفى بعد الوافى، ج ۵، ص ۳۸۲ـ۳۸۳ )( صالح یوسف معتوق، جهودالمرأه فى روایه الحدیث، ص ۲۰۵ـ۲۱۸). وى را با القاب و اوصافى چون مسنده، دیّنه و صالحه ستوده‌اند (ابن‌رجب حنبلى، کتاب الذیل على طبقات الحنابله، ج ۴، ص ۴۶۹)( ابن‌تغرى بردى ، المنهل الصافى و المستوفى بعد الوافى، ج ۵، ص ۳۸۲).
ست‌الوزراء دو بار به حج رفت و چهار بار ازدواج کرد که آخرین همسرش نجم‌الدین عبدالرحمان شیرازى بود (ابن‌رجب حنبلى، کتاب الذیل على طبقات الحنابله، ج ۴، ص ۴۶۹)( ابن‌تغرى بردى ، المنهل الصافى و المستوفى بعد الوافى، ج ۵، ص ۳۸۲). وى سفرهاى بسیارى داشت و دیگر محدّثان جهان اسلام براى شنیدن حدیث نزد او می‌آمدند (ابن‌تغرى بردى، النجوم الزاهره فى ملوک مصر و قاهره، ج ۹، ص ۲۳۷). بیشتر شهرت وى به سبب روایت صحیح بخارى بود.
او بار‌ها این کتاب را در دمشق و قاهره روایت کرد (ابن‌تغرى بردى ، المنهل الصافى و المستوفى بعد الوافى، ج ۵، ص ۳۸۲). صفدى (صلاح‌الدین صفدى، الوافى بالوفیات،ج ۱۵، ص ۱۱۷) او را آخرین کسى دانسته که مسند شافعى را روایت کرده است.
ست‌العرب در ۷۱۶ در دمشق وفات یافت و در جامع مظفرى در قاسیون به خاک سپرده شد (عمادالدین ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ج ۱۴، ص۹۰)( ابن‌رجب حنبلى، کتاب الذیل على طبقات الحنابله، ج ۴، ص ۴۶۹)(ابن‌تغرى بردى، النجوم الزاهره فى ملوک مصر و قاهره، ج ۹، ص ۲۳۷).
منابع:
(۱) ابن‌تغرى بردى، النجوم الزاهره فى ملوک مصر و قاهره، مصر؛
(۲)ابن‌تغرى بردى ، المنهل الصافى و المستوفى بعد الوافى، چاپ نبیل محمد عبدالعزیز، ۱۹۹۸؛
(۳) ابن‌حجر عسقلانى، الدرر الکامنه فى اعیان المائه الثامنه، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳؛
(۴) ابن‌رجب حنبلى، کتاب الذیل على طبقات الحنابله، بیروت؛
(۵) محمدبن على ابن‌طولون، القلائد الجوهریه فى تاریخ الصالحیه، چاپ محمداحمد دهمان، تاریخ مقدمه، ۱۴۰۱؛
(۶) عمادالدین ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، چاپ على شیرى، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸؛
(۷) صلاح‌الدین صفدى، الوافى بالوفیات، چاپ احمد ارناؤوط و ترکى مصطفى، بیروت ۱۴۲۰/۲۰۰۰؛
(۸) صالح یوسف معتوق، جهودالمرأه فى روایه الحدیث، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
