سجع متوازن (ادبیات)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سجع متوازن، همسان بودن فواصل کلام به لحاظ وزن، و اختلاف در قافيه است.
در
علم بدیع ، براي سجع- و همچنين فواصل- اقسامي برشمرده‌اند. يکي از اين اقسام، موازنه، يا سجع متوازن است. در سجع متوازن، دو فاصله به لحاظ وزن، متفق، اما در قافيه مختلف هستند. به عبارت ديگر، سجع متوازن در مواردي است که واژه‌هاي آخر
جمله و پاراگراف تنها در وزن، نه در «رَوي» (حرف اصلي آخر واژه) ، هماهنگ باشند؛ مانند:
تیغ ، تيز،
تیر و
سیب ، کيف.
«فلان را
کرم بي شمار است و
هنر بي حساب، داراي عزمي است متين و طبعي کريم».
آنکه
مال خزاين گيتي { نيست با جود دست او بسيار
و آنکه
کشف سراير گردون { نيست در پيش طبع او دشوار
مثال موازنه در
زبان عربی : «اصبر على حَرّ اللقاء، ومضض النزال، وشدة المصاع». وقول امرئ القيس: «سليم الشظا عبل الشوى شنج النسا»
.
آیات زير را شاهد براي سجع متوازن در
قرآن ذکر کرده‌اند:
(ونمارق مصفوفة (وزرابی مبثوثة)؛) «و بالشهایی پهلوی هم(چیده)، و فرشهایی(زربافت) گسترده»
(والسماء ذات البروج. والیوم الموعود. وشاهد ومشهود).
(و السماء و الطارق (و ما ادراک ما الطارق) النجم الثاقب (ان کل نفس لما علیها حافظ)).
(الحاقة، ما الحاقة (و ما ادراک ما الحاقة) کذبت ثمود و عاد بالقارعة (فاما ثمود فاهلکوا بالطاغیة) و اما عاد فاهلکوا بریح صرصر عاتیة (کانهم اعجاز نخل خاویة) فهل تری لهم من باقیة).
فرهنگ نامه علوم قرآن، برگرفته از مقاله «سجع متوازن».
