سفرنامه میرزا محمد حسین فراهانی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«سفرنامه میرزا محمدحسین فراهانی»، کتابی است به
زبان فارسی در انجام
مناسک حج و وضع جغرافیایی کشورهایی که میرزا محمد حسین حسینی فراهانی از آنها هنگام سفر
حج عبور کرده است.
انگیزه مولف از نگارش این کتاب، امتثال فرمان سلطانی بوده است که وی را مامور شرح وقایع و مشاهدات و شنیده‌ها طی سفرنامه‌ای نموده است. این سفرنامه طی سال‌های ۱۳۰۲ تا ۱۳۰۳ ه. ق. نگارش یافته است.
کتاب دارای مقدمه‌ای به قلم مصحح، مقدمه‌ای به قلم نگارنده و دوازده بخش به علاوه بخش اضافات و تصحیحات به قلم پژوهشگر اثر و فهرست تفصیلی مطالب می‌باشد.
مولف در این کتاب به شرح سفر خود به
مکه مکرمه که در سال ۱۳۰۲ ق. آغاز شده می‌پردازد و طی آن به تشریح اوضاع جغرافیایی کشورهایی که طی سفر از آنها عبور کرده و توصیف بناها و آثار تاریخی و اوضاع اجتماعی آن کشورها می‌پردازد.
سفر مذکور از
تهران آغاز شده و نگارنده از شهرهای
قزوین و
رشت و بندرانزلی گذشته است و به بادکوبه رفته و سپس سوار قطار شده، پس از گذشتن از تفلیس در بندر باتوم به
کشتی سوار شده و راهی
استانبول گردیده است. چند روزی در استانبول به سر برده، آنگاه با کشتی راهی
جده گردیده و پس از انجام مراسم حج از طریق آبراه سوئز به استانبول مراجعت کرده است. از آن جا از راه دریای سیاه به باتوم و از باتوم به باکو و انزلی و رشت بازگشته و چند روزی را هم در لاهیجان جهت استراحت به سر برده است. آنگاه از طریق قزوین در روز پانزدهم
ربیع الآخر سال ۱۳۰۳ ق. به تهران وارد شده است. وی در این سفرنامه دیدنی‌ها و شنیدنی‌های خود را با زبانی ساده و روان و تقریبا بی غلط ثبت و ضبط کرده است.خواننده در این سفرنامه با اوضاع جغرافیایی، فرهنگی، سیاسی، بناها و آثار تاریخی کشورهای مسیر آشنا می‌شود و به اطلاعات ذی قیمتی درباره مباحث
مذهبی ، اوزان و مقادیر در بخشی از
ایران و سرزمین‌هایی که نگارنده از آنها دیدن کرده است، دست می‌یابد. لازم به ذکر است که برخی از قسمت‌های کتاب را، مولف پس از بازگشت به تهران از سفر حج با استفاده از سایر منابع کتبی تکمیل کرده است. از لابلای کتاب پیداست که مولف طبع شعر هم داشته و «گلبن» تخلص می‌کرده است.
در بخش اضافات و تصحیحات، که توسط مصصح به کتاب افزوده شده، بسیاری از اعلام موجود در کتاب اعم از اعلام اشخاص و اعلام اماکن و غیره توضیح داده شده است.
کتاب؛ مشتمل بر پاورقی‌هایی به قلم مصحح؛ آقای مسعود گلزاری و فهرست‌های ذیل می‌باشد:
نام کسان، اماکن، سال‌ها و
حوادث ،
آیات قرآن ،
احادیث و
روایات و امثال و حکم، شعرهای فارسی و عربی، کتاب‌ها، وسایل سفر و
کشاورزی و باغداری، القاب و مشاغل و رتبه‌ها، ملیت و دین و مسلک طوایف، واحد پول و وزن و اندازه‌ها، انواع پوشاک و مواد آن،
حیوانات و
پرندگان و حشرات، معماری و باستانشناسی و هنر، لغات و ترکیبات و اصطلاحات مدنیت.
