• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سلیمان بن محمد حامض

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حامِض، ابوموسی سلیمان ‌بن محمد، زبان‌شناس و نحوی بغدادی است.



زبیدی
[۱] محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
نام وی را محمد بن سلیمان نوشته است.


از تاریخ ولادت وی اطلاعی در دست نیست.


وی شاگرد احمد بن یحیی ثعلب (متوفی ۲۹۱) بود و چهل سال از محضر او بهره برد و پس از درگذشت وی به تدریس پرداخت.
[۲] ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۸۶.
[۳] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵ـ ۸۶.



در نحو پیرو مکتب کوفه بود و از علمای بنام آن مکتب به ‌شمار می‌رفت.
[۴] محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۵] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
او با اتخاذ شیوه‌هایی از مکتب بصره ، این دو مکتب را باهم آمیخت و در هر دو مکتب تبحر یافت.
[۶] ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص ۸۶.
[۷] علی ‌بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، ج۲، ص۲۲، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج ۲، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲.
وی به کوفه سفر کرد و در آن‌جا به تدریس کتاب الادغام ابوزکریا یحیی فرّاء (متوفی ۲۰۷) پرداخت.
[۸] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵ـ۸۶.



حامض فردی متدین و معتمد بود و در نگارش و ضبط مطالب، بسیار دقت داشت.
[۹] ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص ۸۷.
[۱۰] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.



از شاگردان وی، ابوعمر محمد بن عبدالواحد الزاهد معروف به غلام ثعلب (متوفی ۳۴۵) و ابوجعفراحمد بن یعقوب ‌بن یوسف اصفهانی معروف به برزویه (بزرویه) بودند.
[۱۱] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.



تندخویی وی مانع از آن شد که حتی به او اجازه دهند بر جنازه استادش نماز بخواند و به سبب همین تندخویی او را حامض (ترش‌روی) لقب دادند.
[۱۲] محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۱۳] عبدالرحمان ‌بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة، ج۱، ص۶۰۱، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴.
وی بخیل نیز بود، چنان‌که به ابن‌فاتک معتضدی/ ابوفاتک مقتدری سفارش کرده بود که مکتوباتش به دست کسی از اهل علم نرسد.
[۱۴] محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۱۵] ابن‌خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۴۰۶.



حامض در زمان خلافت مقتدر عباسی، در ۲۵ ذیحجّه ۳۰۵ درگذشت و در باب التِّبْن (محله‌ای در بغداد) دفن شد
[۱۶] محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۱۷] یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج ۱۱، ص ۲۵۵، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.



حامض کتابهایی تألیف کرده بود با عناوین خلق‌الانسان، النبات، الوحوش، مختصرالنحو، غریب الحدیث، السَّبق و النِّضال، و ما یذکَّر و یوُنَّث من الانسان و اللباس.
[۱۸] ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۸۷.
[۱۹] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
[۲۰] خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۱۳۲، بیروت ۱۹۹۹.



(۱) ابن‌خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان.
(۲) ابن‌ندیم، الفهرست (تهران).
(۳) خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی.
(۴) محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
(۵) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۹۹.
(۶) عبدالرحمان ‌بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴.
(۷) علی ‌بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج ۲، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲.
(۸) یاقوت حموی، معجم‌الادباء، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.


۱. محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
۲. ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۸۶.
۳. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵ـ ۸۶.
۴. محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
۵. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
۶. ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص ۸۶.
۷. علی ‌بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، ج۲، ص۲۲، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج ۲، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲.
۸. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵ـ۸۶.
۹. ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص ۸۷.
۱۰. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
۱۱. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
۱۲. محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
۱۳. عبدالرحمان ‌بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة، ج۱، ص۶۰۱، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴.
۱۴. محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
۱۵. ابن‌خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۴۰۶.
۱۶. محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
۱۷. یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج ۱۱، ص ۲۵۵، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
۱۸. ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۸۷.
۱۹. خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
۲۰. خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۱۳۲، بیروت ۱۹۹۹.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «سلیمان بن محمد حامض»، شماره۵۷۴۷.    



جعبه ابزار