• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سید نعمت الله جزایری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



در حدود ۱۰۵۰ ق. در «صباغیه» یكی از جزایر پیرامون بصره،
[۱] . نابغه فقه و حدیث، سید محمد جزایری، ص ۱۰.
در خانه سید عبدالله متولد شد. سید عبدالله كه از نوادگان امام کاظم ـ علیه السّلام ـ به شمار می‌آمد
[۲] . تحفه العالم، عبداللطیف بن ابیطالب شوشتری، ص ۵۳.
فرزند دلبند خویش را نعمت الله نامید و در نخستین فرصت به مكتب سپرد.




نعمت الله روزهای كودكی را شتابان پشت سر نهاد و با بهره‌گیری از دانشوران صباغیه، شط بنی اسد، حویزه و بصره به یازده سالگی رسید. در این هنگام همراه برادرش سید نجم الدین رهسپار شیراز شد و به یاری شیخ جعفر بحرانی در مدرسه منصوریه اقامت گزید.
[۳] . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۲، ۳۰۷.
تهیدستی بسیار سید نعمت الله، سرانجام وی را از انزوای ویژه روزگار آغازین درس برون آورد، به نسخه برداری از كتابها، تصحیح نسخه‌ها وحاشیه نویسی كشاند.
[۴] . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۲، ۳۰۷.
فرزند سید عبدالله گاه تا بامداد كار می‌كرد، درس می‌خواند و پس از نماز صبح و مطالعه ویژه بامدادی سر بر كتاب نهاده، لحظه‌ای می‌آرامید. آنگاه تا نمیروز تدریس می‌كرد و پس از نماز ظهر به درس یكی از استادان می‌شتافت.
[۵] . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۸، ۳۱۰.
او خود خاطره آن روزهای دشوار را چنین نگاشته است:
... وقتی اذان ظهر برمی‌خاست به درس می‌شتافتم ... البته بیشتر وقتها نمی‌توانسم نان تهیه كنم، بنابراین تا شامگاه گرسنه می‌ماندم. اغلب هنگامی كه شب فرا می‌رسید به اندازه‌ای در اندیشه درس فرو رفته بودم كه نمی‌دانستم در روز چیزی خورده‌ام یا نه! پس مدتی فكر می‌كردم و درمی‌یافتم كه چیزی نخورده‌ام ... .
[۶] . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۸، ۳۱۰.

تلاش سید تابستان و زمستان نمی‌شناخت. برای او همه فصلها فصل درس بود. آنچه فرزند سخت كوش صباغیه درباره یكی از زمستانهای شیراز نگاشته، درستی این گفتار را نشان می‌دهد:
من درسی داشتم كه حاشیه‌های آن را بعد از نماز صبح زمستان می‌نوشتم. سرمای هوا و بسیاری تلاش باعث می‌شد كه خون از دستم جاری شود! ... سه سال روزگار بدین سان گذشت.
[۷] . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۱۲.

ناگفته پیداست كه كار نسخه برداری همواره برقرار نبود. بنابراین نوجوان بین النهرین گاه چنان در تهیدستی فرو می‌رفت كه حتی توان خرید لقمه نانی نداشت. در چینن موقعیت دشواری چراغ حجره‌اش به سبب بی‌روغنی خاموش می‌ماند و سید نعمت الله را در اندوهی جانكاه فرو می‌برد. او برای تحمل گرسنگی توان بسیار داشت ولی هرگز نمی‌توانست به دلیل ناداری درس شامگاهی را ترك كند. بنابراین به مهتاب، خانه دوستان یا مسجد جامع پناه می‌برد.
[۸] . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۱۲.

شیراز با همه دشواریها، جاذبه‌هایی نیز داشت. جاذبه‌هایی كه ثروتمندان و تهیدستان به یك اندازه از آن بهره‌مند می‌شدند. باغهای سرسبز، چشم اندازهای پرگل و چشمه‌های زلال را باید در شمار این جاذبه‌های طبیعی جای داد. زیباییهایی كه گاه نوجوان صباغیه را به بیرون شهر و اقامت یك هفته‌ای در گلستانها كشانده، بر نشاط و اشتیاقش می‌افزود.
[۹] . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۸.

سرانجام پیامهای پیوسته پدر، سید نعمت الله را به سمت صباغیه رهسپار ساخت. پدر و مادر، كه برای دیدار فرزند روزشماری می‌كردند برای آنكه او را در روستا ماندگار سازند مراسم ازدواج برپا داشتند و پیوند سید نعمت الله با دختر عمویش را جشن گرفتند.
بیست روز پس از ازدواج در حالی كه سید اندیشه شیراز را ـ دست كم برای مدتی ـ از خود دور ساخته بود، زیارت یكی از دانشوران جزایر و گفتار ارزنده وی اشتیاق مدرسه را دل دل او بیدار ساخت؛ به گونه‌ای كه در همان محفل تصمیم به ادامه درس گرفت و چون از خانه آن دانشمند بیرون آمد بی‌آنكه كسی را آگاه سازد رهسپار شیراز شد.
[۱۰] . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۲۵.
ولی این بار اقامت درمدرسه منصوریه دیری نپایید. پس از مدتی خبر درگذشت پدر وی را در اندوه فرو برد
[۱۱] . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۲۵.
و اندكی بعد دست حوادث مدرسه را به آتش كشید.
[۱۲] . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۴۵.
سید نعمت الله با خاطره استادان بزرگ شیراز راه اصفهان را پیش گرفت.




۲.۱ - اساتید شیراز


شیخ جعفر بحرانی (متوفای ۱۰۹۱ ق.)
ابراهیم بن ملاصدرا،
شاه ابوالولی بن شاه تقی الدین شیرازی،
سید هاشم بن حسین احسایی،
[۱۳] . كشف الاسرار فی شرح الاستبصار، سید نعمت الله جزایری، تحقیق سید طیب جزایری، ج ۱، ص ۵۸.

شیخ صالح بن عبدالكریم کزکزانی (متوفی ۱۰۹۸ ق.)
[۱۴] . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۲۹.


۲.۲ - اساتید اصفهان


سید محمد میرزا جزایری،
[۱۵] . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۰۶.

میرزا رفیع الدین محمد بن حیدر طباطبایی (متوفای ۱۰۷۹ ق.)،
شیخ عماد الدین یزدی،
محقق سبزواری (متوفای ۱۰۹۰ ق.)،
شیخ علی بن شیخ محمد عاملی،
[۱۶] . قصص العلماء، میرزا تنكابنی، ص ۴۳۷.

شیخ حر عاملی (متوفای ۱۱۰۴ ق.)،
[۱۷] . ریاض العلماء و حیاض الفضلا، میرزا عبدالله افندی اصفهانی، ص ۵۶ و ۲۵۶.

شیخ حسین بن جمال الدین خوانساری (متوفی ۱۰۹۸ ق.)،
[۱۸] . تحفه العالم، ص ۵۵.

امیر اسماعیل خاتون آبادی (متوفی ۱۱۱۶ ق.)،
[۱۹] . نابغه فقه و حدیث، ص ۹۲.

ملا محسن فیض کاشانی (متوفی ۱۰۹۱ ق.)،
[۲۰] . كشف الاسرا، ج ۱، ص ۵۹.

علامه محمد باقر مجلسی



سید در بازگشت از خراسان، در سبزوار بیمار شد و با رنج بسیار خود را به اصفهان رساند. در این روزگار نامه‌های فراوان از شوشتر و حویزه دریافت كرد. نامه‌هایی كه وی را به آن شهرها فرا می‌خواند. فقیه پاك رأی صباغیه ناگزیر به قرآن كریم پناه برد و به راهنمایی آن کتاب مقدس شوشتر را برگزید و در روزهای پایانی ۱۰۷۹ ق. دعوت فتحعلی خان (حاكم خوزستان) را اجابت كرد و به شوشتر پای نهاد.
[۲۱] . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۸، ۱۵.
او در آن دیار مسجد ها و مدرسه‌های دینی فراوان پی‌افكند و به تربیت مشتاقان علوم اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ پرداخت. آن بزرگمرد علامه بر اقامه جماعت و ارشاد مردم در مسجد جامع، در خیابانها به راه می‌افتاد و اصناف و پیشه‌وران را با آداب اسلامی آشنا می‌ساخت.
[۲۲] . نابغه فقه و حدیث، ص ۲۸۷، ۲۸۶.
اندك اندك نهالهایی كه او كاشته بود بارور شد و دانشورانی توانا به جامعه عرضه كرد. دانشورانی كه به آبادیهای دور و نزدیك می‌شتافتند و مردم را با اهل بیت پیامبر‌ـ‌علیهم السّلام ـ آشنا می‌ساختند.
[۲۳] . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۸، ۱۵.
چون خبر تلاشهای موفقیت آمیز فقیه بلند آوازه صباغیه به شاه سلیمان صفوی رسید چنان تحت تأثیر قرار گرفت كه بی‌درنگ در ضمن فرمانی، او را به شیخ الاسلامی جنوب برگزید و همه مناصب شرعی آن دیار را به وی وانهاد.
[۲۴] . نابغه فقه و حدیث، ص ۲۸۷، ۲۸۶.

او كه اینك مرجع دینی اهالی خوزستان و جنوب عراق به شمار می‌آمد و در پی هدایت مردم و از میان برداشتن دشمنی قبیله‌ها تلاش فراوان كرده، اطلاعیه‌های گوناگونی با مهرهای ویژه خویش، كه عبارتهای «و ان تعدّوا نعمه الله لا تحصوها» و «الواثق بالله نعمه الله» آراسته بود، به دور و نزدیك می‌فرستاد.



ابوالحسن اصفهانی غروی،
ابوالحسن شوشتری،
شیخ علی بن حسین بن محیی الدین جامعی عاملی،
فتح الله بن علوان الکعبی الدورقی،
قاضی محمد تقی بن قاضی عنایت الله شوشتری،
شیخ محمد الضبیری،
شیخ محمد علم الهدی کاشانی،
شیخ محمد بن علی بن حسین نجار شوشتری،
محمود بن میرعلی میمندی
[۲۵] . كشف الاسرار، ج ۱، ص ۶۸، ۱۰۳.




حضرت سید نعمت الله جزایری كتابهای گرانبهایی كه فراتر از ۵۵ عنوان است، از خود به یادگار نهاد. نوشته‌هایی كه نام برخی ازآنها را بر‌می‌شماریم:
الانوار النعمانیه فی بیان معرفه النشأه الانسانیه،
انیس الفرید فی شرح التوحید،
تحفه الاسرار فی الجمع بین الاخبار،
الجواهر الغوالی فی شرح عوالی اللئالی،
ریاض الابرار فی مناقب الائمه الاطهار،
زهر الربیع،
الغایه القصوی،
عقود المرجان فی تفسیر القرآن،
مشكلات المسائل،
منبع الحیاه فی اعتبار قول المجتهدین من الاموات،
نوادر الاخبار،
النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین،
هدیه المبین و تحفه الراغبین
[۲۶] . كشف الاسرار، ج ۱، ص ۱۰۶، ۲۳۸؛ چكیده‌أی از زندگانی سید جزایری، ص ۱۶، ۷۷.




مرجع ۶۲ ساله جنوب آنگاه كه به سمت خوزستان ادامه مسیر می‌داد به شدّت بیمار شد كاروانیان چون به جایدر (منزلگاهی نزدیك پلدختر) رسیدند سید را فرو آوردند تا لختی بیاساید،
[۲۷] . نابغه فقه و حدیث، ص ۲۲۵.
لیكن در این وادی بیماری شدت یافت و سرانجام در شب جمعه ۲۲ شوال ۱۱۱۲ ق.
[۲۸] . فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الایام، شیخ عباس قمی، ص ۸۱.
دیدگانی كه به بركت خاك مقبره امامان معصوم ـ علیهم السّلام ـ فروغی آسمانی یافته بود، برای همیشه بسته شد.
[۲۹] . كشف الاسرار، ج ۱، ص ۴۴۲، ۴۴۵.




 
۱. . نابغه فقه و حدیث، سید محمد جزایری، ص ۱۰.
۲. . تحفه العالم، عبداللطیف بن ابیطالب شوشتری، ص ۵۳.
۳. . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۲، ۳۰۷.
۴. . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۲، ۳۰۷.
۵. . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۸، ۳۱۰.
۶. . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۸، ۳۱۰.
۷. . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۱۲.
۸. . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۱۲.
۹. . الانوار النعمانیه، فی بیان معرفه النشأه الانسانیه، سید نعمت الله جزایری، ج ۴، ص ۳۰۸.
۱۰. . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۲۵.
۱۱. . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۲۵.
۱۲. . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۴۵.
۱۳. . كشف الاسرار فی شرح الاستبصار، سید نعمت الله جزایری، تحقیق سید طیب جزایری، ج ۱، ص ۵۸.
۱۴. . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۲۹.
۱۵. . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۰۶.
۱۶. . قصص العلماء، میرزا تنكابنی، ص ۴۳۷.
۱۷. . ریاض العلماء و حیاض الفضلا، میرزا عبدالله افندی اصفهانی، ص ۵۶ و ۲۵۶.
۱۸. . تحفه العالم، ص ۵۵.
۱۹. . نابغه فقه و حدیث، ص ۹۲.
۲۰. . كشف الاسرا، ج ۱، ص ۵۹.
۲۱. . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۸، ۱۵.
۲۲. . نابغه فقه و حدیث، ص ۲۸۷، ۲۸۶.
۲۳. . نابغه فقه و حدیث، ص ۱۸، ۱۵.
۲۴. . نابغه فقه و حدیث، ص ۲۸۷، ۲۸۶.
۲۵. . كشف الاسرار، ج ۱، ص ۶۸، ۱۰۳.
۲۶. . كشف الاسرار، ج ۱، ص ۱۰۶، ۲۳۸؛ چكیده‌أی از زندگانی سید جزایری، ص ۱۶، ۷۷.
۲۷. . نابغه فقه و حدیث، ص ۲۲۵.
۲۸. . فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الایام، شیخ عباس قمی، ص ۸۱.
۲۹. . كشف الاسرار، ج ۱، ص ۴۴۲، ۴۴۵.




سایت اندیشه قم    



جعبه ابزار