سیدابوالفضل زنجانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زنجانی، حاج سیدابوالفضل
از علمای آگاه و مبارز ایران در قرن چهاردهم هجری. وی در ۱۲۷۹ در شهر زنجان متولد گردید. پدرش حاج سیدمحمد موسوی زنجانی از مجتهدان معروف عصر خود و از شاگردان میرزای شیرازی بود.
زنجانی دروس مقدماتی و حوزوی را نزد پدر خود و برخی از استادان حوزه علمیه زنجان خواند. استعداد و علاقه مندی به آموزش علوم و معارف اسلامی موجب عزیمت وی در ۱۳۰۵ ش به اعتاب مقدسه گردید. استادانش عبارت بودند از آیات: میرزا محمدحسین نائینی، آقا سیدابوالحسن اصفهانی و حاج شیخ محمدحسن نجفی که وی در ۱۳۱۰ ش موفق به اخذ درجه اجتهاد از آنان شد. نظر به مراتب علمی وی، نائینی او را به اقامت و تدریس در حوزه نجف تشویق می نمود ولی با توجه به تمایل پدرش، به زنجان مراجعت کرد (۱۳۱۱ش) و در حوزه علمیه آن شهر به تدریس پرداخت.
زنجانی برای تدریس و نیز استفاده از درس حاج شیخ عبدالکریم حائری عازم قم گردی (۱۳۱۳) ولی به دلیل ناخوشی و بستری شدن پدر به نجان مراجعت نمود و تا ۱۳۲۶ در این شهر به تدریس و ترویج مشغول بود و در خلال آن به فعالیت های اجتماعی و عام المنفعه نظیر تأسیس صندوق عانه و نظارت بر توزیع کالاهای جیره بندی شده در زمان جنگ بین المللی دوم و اشغال ایران، اقدام نمود. در طول تسلط فرقه دموکرات آذربایجان در زنجان و گرایش های ضد دینی آنها تا حد مقدور با آنان مقابله نموده و در شرایط سخت آن روز شجاعانه از تذکر مظالم و انتقاد از حاکمان وقت خودداری نمی نمود. همزمان با اوج گرفتن نهضت ملی شدن صنعت نفت و حصول اطمینان از اصالت و هدف این جنبش در تهران با آن همگام شد (۱۳۲۷-۱۳۳۲) و برای پیشرفت و رفع موانع و مشکلات آن در حدود امکانات به ترویج و یاری نهضت اقدام نمود. بروز اختلاف در رهبری نهضت ملی موجب نگراین شدید وی گردید و برای رفع اختلاف و سوء تفاهم بین جناح های مذهبی و ملی کوشش های زیادی مبذول داشت که به نتیجه نرسید و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ نقطة پایانی بر آن بود.
پس از این کودتا که موجب تقویت جناح های ارتجاعی و استبدادی در حوزه های حکومتی گردید،فعالیت های اجتماعی آیت الله زنجانی معطوف به برقراری جلسات تفسیر قرآن در منزل خود رشد که گروهی از استادان دانشگاه و افراد تحصیلکرده و روشنفکر در آن شرکت می نمودند. علاوه بر آن همکاری نزدیکی با ماهنامه مکتب تشیع داشت و مقالاتی برای درج در آن تهیه می نمود.
با تشدید خودکامگی محمدرضا شاه پس از ۱۳۴۲، دوره دیگری از فعالیت های اجتماعی وی پدید آمد. در این سال ها با گرفتار شدن و محکومیت رهبران نهضت آزادی،به درخواست آیت الله طالقانی سرپرستی مسجد هدایت و اقامه نماز و سخنرانی در آنجا را عهده دار شد که متعاقباً با تأسیس مسجد الجواد و حسینیه ارشاد،به عنوان کانون فعالیت های مذهبی و سیاسی موجب جذب جوانان و دانشجویان گردید. در این دوره با آیت الله مطهری در تشویق گرایشات سیاسی مذهبی بخصوص در نسل جوان همکاری موثری در این زمینه داشت. از جمله این همکاری ها تشکیل حساب بانکی مشترکی با علامه طباطبایی و استاد مطهری در اسفند ۱۳۴۸ به منظور کمک به مردم آواره فلسطین بود.
با توجه به مخالفت هایی که از سوی برخی از کانون های وابسته به حوزه علمیه و به تحریک دولت وقت با مؤسسات مذکور به عمل می آمد،زنجانی با آشنایی و ارتباطی که از دوران تحصیل با مراجع مذهبی و بخصوص آیات: میلانی و شریعتمداری و علامه طباطبایی داشت به خنثی کردن تبلیغات سوء بخصوص در مورد دکتر علی شریعتی نزد مراجع مذکور همت گماشت. علاوه بر این موارد، به اقدامات و گرایش های ضد دینی و ضد ملی حکومت پهلوی،با صدور علامیه به تنهایی و با امضای خود اعتراض می نمود. به عنوان مثال از بیانیه های ایشان در مناسبت های نظیر الزام مردم ایران به عضویت در حزب رستاخیز و تغییر تقویم رسمی کشور، می توان نام برد.
آیت الله زنجانی در ۴ مرداد ۱۳۷۱ دیده از جهن فروبست و بنا به وصیت خود در گورستان بهشت سکینه کرج مدفون گردید.
منابع:دایره المعارف تشیع، ۵۱۹:۸، سیری در زندگانی استاد مطهری، ۸۴٫
