سیدحسن صدر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صدر، سیدحسن
از علما ادبا،دانشمندان و نویسندگان مجاهد شیعه عراق در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری. وی فرزند سید هادی، معروف به «صدر» بود و در ۲۹ رمضان ۱۲۷۲ ق در کاظمین به دنیا آمد. خاندان صدر، از مشهورترین خاندان های علمی عراق هستند که از میان آنها، گروهی از علما و فقهای بزرگ و نامدار ظهور کردند که سیدحسن صدر، از جمله آنهاست.
او اصلاً از اهالی جبل عامل لبنان بود اما در عراق پرورش یافت و نزد بزرگانی چون سیدباقر کاظمی، شیخ عبدالحسین طریحی نجفی، شیخ احمد (عطار)، شیخ باقر شکی و شیخ محمدتقی گلپایگانی درس خواند و سپس در حدود ۱۲۹۵ ق به سامرا هجرت نمود و به مدت هفده سال از درس میرزا حسن شیرازی استفاهد کرد. او از شیخ محمدحسن آل یاسین کاظمی، شیخ ملاعلی رازی، سیدمهدی قزوینی، شیخ محمدحسین کاظمی، فاضل ایروانی، میرزا حبیب الله رشتی، و میرزا حسن شیرازی اجازه روایت دریافت داشت.
صدر، پس از درگذشت میرزای شیرازی در ۱۳۱۲ش، به زادگاه خویش بازگشت و از مراجع کاظمین گردید و گروه کثیری از اهل علم و فضل در محضر درسش حاضر می شدند و از وی علم روایت فرا می گرفتند.
در ۱۳۳۲ ق که جنگ جهانی اول آغاز شد متقین به عثمانی اعلام جنگ دادند و اندکی بعد در ذیحجه آن سال نیروهای انگلیسی بندر فاو را در جنوب عراق تصرف کردند و قصد تصرف سایر مناطق عراق را داشتند. در این هنگام مراجع و علمای نجف، از جمله سیدحسن صدر فتاوایی بر ضد اشغالگران انگلیسی صادر کردند. وی طی فتوای جهادی خطاب به طوایف ایرانی مجاور عراق،اعلام داشت که «تکلیف شرعی شما، محافظت حدود اسلام است. الیوم، مسئله مقابله کفر است با اسلام. ان شاءالله تعالی. کمال اهتمام و تمام مسلمانی خود را در این مقام مبذول خواهید نمود که نگذارید کفره به هیچ وجه بر حدود اسلام تجاوز نمایند. البته می دانید که الیوم جای بعضی ملاحظات نیست، مقام حفظ اسلام است…»
همچنین در نشست مهمی که سرهنگ بالفور انگلیسی در کاظمین تشکیل داد، از علما و بزرگان شهر، از جمله سیدحسن صدر دعوت کرد تا در آن نشست حضور یافته و نظر خود را درباره همه پرسی برای ایجاد یک دولت عربی دست نشاندة انگلیس اعلام نمایند. صدر و دیگر علما و بزرگان شرکت کننده نه تنها حاضر به قبول دیدگاه ها و سیاست های انگلیس نشدند بلکه طی طورماری که به امضای آنان رسید، خواستار تشکیل حکومتی عربی ـ اسلامی در عراق گردیدند و با انتشار اعلامیه ای تهدید کردند که هر کس به نفع اشغالگران انگلیسی رأی دهد او را تحریم نموده و از جامعه طرد خواهند کرد.
سیدحسن صدر، علاوه بر تدریس و انجام مراجعات شرعی مردم، به دلیل وسعت اطلاعات در همة علوم و فنون اسلامی، به تألیف و تصنیف نیز می پرداخت و آثار ارزشمندی از خود برجای گذارد که از جمله آنهاست: تکمله امل الآمل، تأسیس الشیعه الکرام الفنون الاسلام، و مختصر آن:الشیعه و فنون الاسلام، نزهه اهل الحرمین؛ مجالس المؤمنین، تعریف الجنان؛ کشف الظنون؛ بغیه الوعاه فی طبقات الفروع الدینیه فی فقه الامامیه؛ اثبات الرجعه، الطبقات، حدائق الوصول الی علم الاصول؛مختلف الرجال؛ سبیل الرشاد فی شرح نجاه العباد.
سید حسن صدر در ۱۱ ربیع الاول ۱۳۵۴ ق در کرخ بغداد درگذشت و در مقبره خود در جوار مرقد امام موسی کاظم (ع) و امام جواد (ع) دفن شد و مجالس فاتحه متعددی در نجف و کاظمین به همان مناسبت برگزار گردید که بسیاری از علما و فضلا و بزرگان در آن شرکت کردند.
[۱] منابع: رسایل و فتاوای جهادی، ۳۳۲، ریحانه الادب، ۳: ۴۲۴-۴۲۵؛ طبقات اعلام الشیعه، نقباءالبشر فی القرن الرابع عشر، ۱: ۴۴۵-۴۴۹؛ علماء معاصرین، ۱۰۷، ۱۷۰؛ فواید الرضویه، ۱۲۳، ۱۲۵؛ معارف الرجال فی تراجم العلما و الادباء، ۱: ۲۴۹-۲۵۱؛ نقش علمای شیعه در رویارویی با استعمار، ۲۳۸٫
