• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شخص (حقوق خصوصی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


یکی از مباحث مهم حقوق مدنی بحث اشخاص و حمایت از محجورین است. در واقع، هدف علم حقوق تنظیم روابط اشخاص است و به همین دلیل اشخاص موضوع علم حقوق می‌باشند. چون گروهی از اشخاص به حکم قانون محجور شناخته شده‌اند، قانونگذار آنها را مورد حمایت و توجه ویژه قرار داده است. محجورین شخصا و بدون دخالت دیگری نمی‌توانند امور خود را اداره کنند و اعمال حقوقی انجم دهند.
[۱] صفائی، سیدحسین و قاسم زاده، سیدمرتضی، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، ص۳، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۲، چاپ هشتم.



به کسی که موضوع حق قرار گیرد شخص گفته می‌شود. مانند انسان، شرکت تجاری و دولت.
[۲] جعفری لنگرودی، محمد‌جعفر، ترمینولوژی حقوق، ص۳۷۸، تهران، انتشارات گنج دانش، ۱۳۷۸، چاپ دهم.
در علم حقوق به کسی شخص اطلاق می‌شود که دارای شخصیت است و منظور از شخصیت نیز خصوصیت و ویژگی است که موجب می‌شود دارنده آن، طرف حق و تکلیف قرار گیرد.
[۳] باریکلو، علی‌رضا، اشخاص و حمایت‌های حقوقی آنان، ص۱۸، تهران، انتشارات مجد، ۱۳۸۷، چاپ اول.
بنابراین، شخص و شخصیت ملازم یکدیگرند.

شخص از نظر ماهوی به دو دسته تقسیم می‌شود: یکی شخص حقیقی یا طبیعی، که منظور همان انسان است که دارای وجود واقعی است. دیگری شخص حقوقی یا اعتباری که وجود خارجی ندارد، ولی وجود آن بوسیله عقلاء اعتبار شده و قانون نیز آن را به رسمیت شناخته و از آن حمایت کرده است.
[۴] باریکلو، علی‌رضا، اشخاص و حمایت‌های حقوقی آنان، ص۱۸، تهران، انتشارات مجد، ۱۳۸۷، چاپ اول.
شهرداری، دانشگاه، شرکت تجاری و موقوفات، نمونه‌هایی از اشخاص حقوقی می‌باشند.

اصولا وجود شخص طبیعی، از نظر حقوقی با تولد او آغاز می‌شود و از این تاریخ است که انسان طرف حق قرار می‌گیرد و از حقوق مدنی و سایر حقوق برخوردار می‌گردد.
[۵] صفائی، سیدحسین و قاسم زاده، سیدمرتضی، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، ص۳۹.
هر چند ممکن است جنین، از لحاظ زیست‌شناسی موجود مستقلی به شمار آید و شخص محسوب گردد، ولی از نظر حقوقی تا زمانی که زنده به دنیا نیامده است، اصولا نمی‌تواند دارنده حق و تکلیف باشد.
[۶] صفائی، سیدحسین و قاسم زاده، سیدمرتضی، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، ص۳۹.
با وجود این، ممکن است جنین، حتی قبل از تولد دارای حقوقی گردد، مثلا کسی به نفع او وصیت کند، (قانون مدنی، ماده ۸۵۱) اما جنین، به شرطی می‌تواند از این حقوق متمتع گردد که زنده متولد گردد. (قانون مدنی، ماده ۹۵۷) بنابراین، می‌توان گفت که جنین هم، دارای نوعی شخصیت است، که این شخصیت، از طرفی متزلزل است؛ چون مشروط به زنده متولد‌شدن است، و از سوی دیگر ناقص است؛ چون دارای تکلیف نمی‌باشد.
[۷] صفائی، سیدحسین و قاسم زاده، سیدمرتضی، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، ص۴۰.
پایان زندگی شخص حقیقی با مرگ صورت می‌گیرد که آثار خاص خود را دارد.
[۸] مدنی، سیدجلال الدین، حقوق مدنی، بررسی مشخصات اشخاص و محجورین، ج۷، ص۶۸، تهران، انتشارات پایدار، ۱۳۸۵، چاپ اول.



شخص حقوقی نیز زمانی به‌ وجود می‌آید که گروهی از افراد که دارای منافع و فعالیت مشترک هستند، یا اموالی که به اهداف خاصی اختصاص داده‌شده‌اند، در کنار هم قرار می‌گیرند و قانون آنها را طرف حق و تکلیف بشناسد.
[۹] مدنی، سیدجلال الدین، حقوق مدنی، بررسی مشخصات اشخاص و محجورین، ج۷، ص۹۲، تهران، انتشارات پایدار، ۱۳۸۵، چاپ اول.
قانون در مواردی، برای ایجاد و تشکیل شخصیت حقوقی، زمان مشخصی را تعیین نموده ‌است. مثلا مؤسساتی که برای مقاصد غیر تجارتی تاسیس شوند، از تاریخ ثبت در دفتر ثبت؛ (قانون تجارت، ماده ۵۸۴) مؤسسات دولتی، به محض ایجاد و بدون نیاز به ثبت؛ (قانون تجارت، ماده ۵۸۷) و شرکت‌های تجاری سهامی، پس از قبول سمت مدیران و بازرسان، تشکیل‌شده محسوب می‌شوند. (لایحه موادی از قانون تجارت، ماده ۱۷) اما پایان وجود اشخاص حقوقی حقوق خصوصی (غیر از وقف)، با انحلال و پایان عمل تصفیه، صورت می‌گیرد.
[۱۰] صفائی، سیدحسین و قاسم زاده، سیدمرتضی، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، ص۱۵۹.
شخصیت حقوقی وقف دوام بیشتری دارد و تا زمانی که عین موقوفه باقی باشد، این شخص به حیات خود ادامه می‌دهد.

۱. ↑ صفائی، سیدحسین و قاسم زاده، سیدمرتضی، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، ص۳، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۲، چاپ هشتم.
۲. ↑ جعفری لنگرودی، محمد‌جعفر، ترمینولوژی حقوق، ص۳۷۸، تهران، انتشارات گنج دانش، ۱۳۷۸، چاپ دهم.
۳. ↑ باریکلو، علی‌رضا، اشخاص و حمایت‌های حقوقی آنان، ص۱۸، تهران، انتشارات مجد، ۱۳۸۷، چاپ اول.
۴. ↑ باریکلو، علی‌رضا، اشخاص و حمایت‌های حقوقی آنان، ص۱۸، تهران، انتشارات مجد، ۱۳۸۷، چاپ اول.
۵. ↑ صفائی، سیدحسین و قاسم زاده، سیدمرتضی، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، ص۳۹.
۶. ↑ صفائی، سیدحسین و قاسم زاده، سیدمرتضی، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، ص۳۹.
۷. ↑ صفائی، سیدحسین و قاسم زاده، سیدمرتضی، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، ص۴۰.
۸. ↑ مدنی، سیدجلال الدین، حقوق مدنی، بررسی مشخصات اشخاص و محجورین، ج۷، ص۶۸، تهران، انتشارات پایدار، ۱۳۸۵، چاپ اول.
۹. ↑ مدنی، سیدجلال الدین، حقوق مدنی، بررسی مشخصات اشخاص و محجورین، ج۷، ص۹۲، تهران، انتشارات پایدار، ۱۳۸۵، چاپ اول.
۱۰. ↑ صفائی، سیدحسین و قاسم زاده، سیدمرتضی، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، ص۱۵۹.


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اشخاص و محجورین»، تاریخ بازیابی ۹۸/۱۲/۲۰.    



جعبه ابزار