• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شمارشی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کالای معامله شده به‏صورت عددی، در برابر وزنی و پیمانهای را شمارشی (معدود) گویند. عنوان یاد شده در باب تجارت به کار رفته است.







از شرایط صحت معامله، معلوم بودن کالا (مثمن) و بهای آن (ثمن) است که در کالای وزنی با وزن، در کالای پیمانهای با پیمانه و در کالای عددی با شمارش خواهد بود. چنانچه شمردن کالای معدود با شمارش دشوار باشد، می‏توان تعداد آنها را با پیمانه به دست آورد؛ بدین گونه که پس از پر کردن پیمانهای از آن و شمارش آنها، عدد به دست آمده، مبنای محاسبه پیمانه های بعدی قرار داده می‏شود. به عنوان مثال، اگر تعداد گردوهای شمارش شده در پیمانه اولی صد عدد باشد و باقی گردوها ۴۹ پیمانه شود، شمار مجموع آنها پنج هزار عدد خواهد شد.



آیا معامله کالای شمارشی به صورت پیمانهای یا وزنی صحیح است یا نه؟ مسئله اختلافی است.
[۵] مفتاح الکرامة ج۸، ص۳۹۸.




چنان که در جواز پیش فروش کالای عددی به صورت شمارشی اختلاف است. برخی به جهت تفاوت داشتن کالاهای شمارشی با یکدیگر از جهت کمیت و رفع نشدن غرر، آن را صحیح ندانسته‏اند. در مقابل، برخی در مواردی که تفاوت ناچیز و مورد مسامحه عرف باشد، پیش فروش را صحیح دانسته‏اند. بر این اساس، برخی ملاک صحت را منضبط بودن کالا قرار داده‏اند؛ در حدی که اختلاف در مثمن پدید نیاید و موجب غرر نگردد.



به قول مشهور ربای معاملی تنها در کالای پیمانهای و وزنی جریان می‏یابد نه در کالای شمارشی. بنابر این، گرفتن زیاده در آن، مثلا فروختن یک لباس در ازای دو لباس جایز است؛ هرچند به تصریح برخی مکروه می‏باشد. در مقابل مشهور، برخی مطلقا ربا را در همه معاملات، اعم از کالای وزنی، پیمانهای و شمارشی جایز ندانسته‏اند. برخی نیز جریان ربا را در معامله کالای شمارشی مقید به صورت نسیه بودن معامله کرده‏اند.
[۱۰] سؤال و جواب (یزدی)، ص۱۴۹.




آیا ملاک در شمارشی، پیمانهای یا وزنی بودن کالا، عصر پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله است؛ یعنی آنچه در آن عصر به صورت شمارشی معامله می‏شده، جزء معدودات به شمار می‏رود و ربا در آن جریان ندارد؛ هرچند در دوره‏های بعد به صورت پیمانهای یا وزنی معامله گردد یا ملاک عرف جامعه در هر عصر است؟ مسئله اختلافی است. بر قول نخست ادعای اجماع شده است.
[۱۲] العروة الوثقی‏ (تکملة) ج۲، ص۳۲-۳۳.




به قول مشهور که ربای معاملی را تنها در طلا و نقره و کالای پیمانهای و وزنی جاری می‏دانند، پول رایج امروزی مصداق شمارشی به شمار می‏رود و ربا در آن جریان ندارد. بنابر این، معاوضه هزار تومان پول نو درازای هزار و صد تومان پول کهنه جایز است.
[۱۴] العروة الوثقی‏ (تکملة) ج۲، ص۴۸.



 
۱. جواهر الکلام ج۲۲، ص۴۲۴.    
۲. جامع المدارک ج۳، ص۱۰۰.    
۳. الروضة البهیة ج۳، ص۲۶۶.    
۴. الحدائق الناضرة ج۱۸، ص۴۷۲-۴۷۴.    
۵. مفتاح الکرامة ج۸، ص۳۹۸.
۶. جواهر الکلام ج۲۲، ص۴۲۵.    
۷. جواهر الکلام ج۲۴، ص۲۹۸.    
۸. الروضة البهیة ج۳، ص۴۳۷-۴۳۸.    
۹. جواهر الکلام ج۲۳، ص۳۵۸-۳۶۱.    
۱۰. سؤال و جواب (یزدی)، ص۱۴۹.
۱۱. جواهر الکلام ج۲۳، ص۳۶۲-۳۶۳.    
۱۲. العروة الوثقی‏ (تکملة) ج۲، ص۳۲-۳۳.
۱۳. مصباح الفقاهة ج۵، ص۳۴۱-۳۴۳.    
۱۴. العروة الوثقی‏ (تکملة) ج۲، ص۴۸.
۱۵. تحریر الوسیلة ج۲، ص۶۱۳-۶۱۴.    
۱۶. منهاج الصالحین (خویی) ج۲، ص۵۴-۵۵.    




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۷۲۴-۷۲۵.    





جعبه ابزار