شَهید (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَهید: (الشُّهَدآءِ وَ الصَّالِحِيْنَ) «شَهید» در اصل، به معناى گواه است،
منتها گاهى انسان به وسيله سخن، گواهى بر حق مى‌دهد و گاهى به وسيله عمل و كشته شدن در راه اهداف پاک، گواهى مى‌دهد.
«شَهید» به معناى «شاهد» از مادّه «
شهود» به معناى آگاهى توام با حضور است مفهوم اين سخن در
سوره حجّ، آن است كه شاهد بودن
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) بر همه مسلمان‌ها به معناى آگاهى او از اعمال امت خويش است و اين با روايات «عرض اعمال» و بعضى از
آیات قرآن كه به آن اشاره مى‌كند كاملًا سازگار مى‌باشد زیرا طبق اين روايات، اعمال همه امت را در عرض هفته به حضور پيامبر (صلى‌الله‌عليه‌و‌آله) عرضه مى‌دارند و روح پاک او از همه اين‌ها آگاه و با خبر مى‌شود، بنابراين او شاهد و گواه اين امت است. اما شاهد و گواه بودن اين امت، طبق بعضى از روايات، به معناى معصومين اين امت و امامان است كه آنها نيز گواهان بر اعمال مردمند.
ترجمه و تفاسیر
آیات مرتبط با
شَهید:
(وَمَن يُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا) (و كسانى كه خدا و پيامبر را اطاعت كنند، در روز رستاخيز، همنشين كسانى خواهند بود كه خدا، نعمت خود را بر آنان تمام كرده؛ از پيامبران و صدّيقان و شهدا و صالحان؛ و آنها همنشين خوبى هستند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در
تفسیر برهان از
ابن شهر آشوب از
انس بن مالک از كسى كه او نامش را برده ولى انس فراموش كرده، از
ابی صالح، از
ابن عباس روايت آورده كه گفت: در آيه
(وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ) منظور از نبيين، حضرت محمد (صلى‌الله‌عليه‌و‌آله) و منظور از صديقين،
حضرت علی (علیه‌السلام) است، كه اولين فردى بود كه رسول خدا (صلى‌الله‌عليه‌و‌آله) را در دعوى نبوت تصديق كرد و منظور از شهدا
علی و
جعفر و
حمزه و
حسن و
حسین است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ) (و در راه خدا آنگونه كه سزاوار اوست جهاد كنيد، او شما را برگزيد، و در دين اسلام كارِ سنگين و سختى بر شما قرار نداد؛ از آيين پدرتان ابراهيم پيروى كنيد؛ خداوند شما را در كتابهاى پيشين و در اين كتاب آسمانى «مسلمان» ناميد، تا پيامبر گواه بر شما باشد، و شما گواهان بر مردم. پس نماز را برپا داريد، و زكات را ادا كنيد، و به خدا تمسّك جوييد، كه او سرپرست و ياور شماست، چه سرپرست خوبى، و چه ياور شايسته‌اى!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از اين شهادت گواهى بر اعمال است كه بحث مفصل آن، در تفسير آيه ۱۴۳ از سوره بقره و جاهاى ديگر گذشت، و اين آيه مطالب گذشته، يعنى داستان اجتباء، و مساله نفى حرج و وجه تسميه مسلمين به مسلمين را تعليل مى‌كند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «شَهید»، ص۳۲۰-۳۲۱.
