شیخ علی استرآبادی تهرانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
استرابادی تهرانی estarābādī-ye tehrānī ، شیخ علی (۱۲۴۲- ۱۳۱۸ ق/ ۱۸۲۶-۱۹۰۰ م)، معروف به شریعتمدار، از علما و فقهای مشهور شیعی، ساکن دزاشیب شمیران.
شیخ علی فرزند
ملا محمدجعفر استرابادی (د ۱۲۶۳ ق) صاحب
منظومۀ آب و حیات، در ۲۲ شعبان ۱۲۴۲ در
قزوین متولد شد و تا ۲۰ سالگی، که پدرش وفات یافت، نزد او مقدمات علوم را فراگرفت. حدت هوش وی در مرتبه‌ای بود که در ۱۲ سالگی، برخی از کتابهای عربی را تصنیف کرد.
پس از مرگ پدر که با سلطنت
محمد شاه قاجار (سل ۱۲۵۰-۱۲۶۴ ق/ ۱۸۳۴- ۱۸۴۸ م) مقارن بود، شیخ علی نزد شاه تقرب جست و پس از چندی، برای ادامۀ تحصیلات به عتبات رفت و در آنجا، از محضر استادان مشهوری چون
شیخ محمدحسن بن شیخ باقر اصفهانی، معروف به
صاحب‌جواهر (د ۱۲۶۶ ق)، و پس از او،
شیخ مرتضى انصاری (د ۱۲۸۱ ق/ ۱۸۴۶ م) بهره جست. شیخ علی در ۱۲۷۲ ق، از سوی شیخ مرتضى انصاری اجازۀ اجتهاد گرفت. پس از آن، به تهران آمد و در
دزاشیبشمیران اقامت گزید و بیشتر روزگارش را در آنجا گذراند. او در آغاز، مورد احترام و تکریم
ناصرالدین شاه (سل ۱۲۶۴-۱۳۱۳ ق/ ۱۸۴۸- ۱۸۹۵ م) بود، اما بعدها، بـا دسیسه‌های اطرافیان شاه بـه غضب او گرفتار شد.
کتابهایی چند از شیخ علی بر جای مانده است.
جامع ناصری از جملۀ آثار او ست. او این کتاب را بر اسلوب جامع عباسی، به سفارش
میرزا سعید خان، وزیر خارجه، و با دستور ناصرالدین شاه تألیف کرد.
درواقع، ناصرالدین شاه می‌خواست این کتاب را قانون رسمی و جاری کشور کند، هرچند مخالفان استقرار قوانین اسلامی ازجمله
امین‌السلطان، صدراعظم ناصرالدین شاه، چون منافع خود را در خطر می‌دیدند، به بهانۀ آنکه اجرای این قانون منافی استقلال دولت و سلطنت است، شاه را منصرف کردند.
دیگر آثار مهم استرابادی اینها ست:
جنة السرور (در کیفیت زیارت عاشورا)؛
تحفة الانام (در طهارت و نماز)؛
مرشد الراشدین (در اخلاق)؛
الدر الثمین و مصباح الانام(در کلام)؛
مدار المغمومین (به‌عربی در مزار ائمۀ معصومین)؛
غایة الآمال (در علم رجال)؛
بروج العروج (در هیئت)؛
آیینۀ جهان‌نما(در تاریخ کرۀ زمین)؛
بوستان(منظومه‌ای به فارسی)؛
الدرر الایتام(در شرح همان بوستان). شیخ علی همچنین، طبع شعر داشت و اشعاری می‌سرود. برای آگاهی بیشتر از آثار شیخ علی استرابادی به منابع ذیل مراجعه کنید.
استرابادی در امور معقول و منقول تبحری خاص داشت.
او با مردم کمتر معاشرت می‌کرد و با دولت نیز سروکاری نداشت و با مستمری‌ای که از دیوان برایش مقرر شده بود، گذران می‌کرد.
گفته شده که وی دربارۀ مسائل شرعی، اهل تسامح بوده، و مثلاً، دود را جزو مبطلات روزه نمی‌دانست.
او افزون بر علوم دینی، بر نکات فنی نیز مسلط بود و اختراعاتی ازجمله ساعت دزدگیر، تفنگ ته‌پر، کالسکۀ خودرو جنگی و قبله‌نمایی معروف داشت.
شیخ علی به‌سبب حسادت اطرافیان ناصرالدین شاه و غضب وی مدتی به مازندران رفت. او در آغاز قصد داشت در آنجا، تجهیزاتی برای کشاورزی اختراع کند، اما موفق به این کار نشد و پس از چندی، به تهران بازگشت.
و سرانجام، در ۱۳۱۵ ق
و به قولی دیگر، در ۱۳۱۸ ق
در تنگ‌دستی درگذشت.
ناظم‌الاسلام کرمانی، از شاگردان استرابادی و صاحب
کتاب تاریخ بیداری ایرانیان، در مقدمۀ کتابش شرحی بر احـوال شیـخ آورده است.
امروزه، مسجدی در محلۀ دزاشیب به نام
مسجد آقا شیخ علی منتسب به استرابادی وجود دارد که با قدمتی بیش از ۲۰۰ سـال در مساحتی بـالغ بـر ۶۰ مـ۲ (بـازسـازی در ۱۳۷۲ ش) از مساجد کهن شمیران به شمار می‌آید.
•
موسوی زاده، حسن، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله"استرآبادی تهرانی"، ص۱۲۸.
