• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبیداللّه بن موسی علوی هاشمی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: عبیداللّه بن موسی علوی هاشمی


عبیداللّه بن موسی علوی هاشمی (قرن پنجم هجری) از نوادگان امام جواد (علیه‌السلام) و دانشمندی با تقوا، مورد اعتماد و آگاه در فقه، تاریخ و انساب بود.
او مؤلف کتاب‌هایی چون الحلال و الحرام، الادیان و الملل و انساب آل الرسول است.
راوی آثار او عبدالرحمان نیشابوری و برادرش ابوسعید هستند.
با توجه به معاصرت شاگردش با شیخ طوسی، او از عالمان قرن پنجم هجری به شمار می‌آید.


ابوالفتح عبیداللّه بن موسی بن احمد بن محمد بن احمد بن موسی بن محمدتقی الجواد (علیه‌السلام) علوی هاشمی از نوادگان امام جواد (علیه‌السلام)
[۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۴۰۵.    
و دانشمندی باورع و محدثی موثق و مورد اعتماد بود.
[۲] منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ج۱، ص۷۸.    
[۳] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
[۴] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
[۵] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۹۰.    
[۶] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۳۴.    
[۷] بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج۱، ص۱۷۴.    
[۸] خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
[۹] حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
[۱۰] افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۵.    

در کتاب امل الآمل از نسب وی امام جواد، امام رضا و امام کاظم (علیهم‌السلام) حذف شده‌اند؛
[۱۱] حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
[۱۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    
[۱۳] افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۶.    
از این‌رو برخی چنین پنداشته‌اند شاید از نوادگان احمد بن موسی معروف به شاه چراغ باشد.
[۱۴] افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۵.    
[۱۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۶۱.    
[۱۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۴۰۵.    
[۱۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۸۰.    



ابوالفتح چند کتاب دارد که نشان‌دهنده تخصص او در فقه، تاریخ و انساب است.
این آثار عبارت‌اند از:
• الحلال و الحرام؛
[۱۸] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
[۱۹] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
[۲۰] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۹۰.    
[۲۱] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۳۴.    
[۲۲] خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
[۲۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۶۱.    
[۲۴] منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ج۱، ص۷۸.    
[۲۵] حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
[۲۶] افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۵.    

• الادیان و الملل؛
[۲۷] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
[۲۸] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
[۲۹] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۹۰.    
[۳۰] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۳۴.    
[۳۱] خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
[۳۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۴۰۴.    
[۳۳] منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ج۱، ص۷۸.    
[۳۴] حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
[۳۵] افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۵.    

• انساب آل الرسول.
[۳۶] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
[۳۷] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
[۳۸] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۹۰.    
[۳۹] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۳۴.    
[۴۰] بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج۱، ص۱۷۴.    
[۴۱] خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
[۴۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    
[۴۳] منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ج۱، ص۷۸.    
[۴۴] حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
[۴۵] افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۵.    



علوی شاگردانی داشت که عبدالرحمان بن احمد بن حسین شیخ مفید نیشابوری (م ۴۸۵ هـ.ق) راوی کتاب‌های او می‌باشد.
[۴۶] منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ج۱، ص۷۸.    
[۴۷] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
[۴۸] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
[۴۹] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۹۰.    
[۵۰] بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج۱، ص۱۷۵.    
[۵۱] خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
[۵۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۶۱.    
[۵۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۴۰۴.    
[۵۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    
[۵۵] حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
[۵۶] افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۶.    

ابوسعید محمد بن احمد، برادر عبدالرحمان نیشابوری نیز از وی روایت کرده است.
[۵۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۴۰۴.    



تاریخ وفات عبیداللّه در دست نیست، اما با توجه به وفات شاگردش مفید نیشابوری که شاگرد شیخ طوسی (م ۴۵۰ هـ.ق) نیز بوده،
[۵۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    
به دست می‌آید وی نیز در قرن پنجم هجری می‌زیسته و با شیخ طوسی معاصر بوده است.
[۵۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    
[۶۰] افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۶.    

گذشته از آن، پدرش در سال ۳۷۵ (هجری قمری) زنده بوده و به زیارت جد اعلایش امام رضا (علیه‌السلام) رفته است.
[۶۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    

(دیگر منابع:
[۶۲] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
[۶۳] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
[۶۴] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۴، ص۲۱۳.    
[۶۵] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۸۹.    
[۶۶] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۳۴.    
[۶۷] بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج۱، ص۱۷۴.    
[۶۸] خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
[۶۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۶۱.    
[۷۰] اعلمی، محمدحسین، دایره المعارف الشیعیه العامه، ج۱۲، ص۴۹۰.
)


۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۴۰۵.    
۲. ↑ منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ج۱، ص۷۸.    
۳. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
۴. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
۵. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۹۰.    
۶. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۳۴.    
۷. ↑ بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج۱، ص۱۷۴.    
۸. ↑ خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
۹. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
۱۰. ↑ افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۵.    
۱۱. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
۱۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    
۱۳. ↑ افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۶.    
۱۴. ↑ افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۵.    
۱۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۶۱.    
۱۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۴۰۵.    
۱۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۸۰.    
۱۸. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
۱۹. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
۲۰. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۹۰.    
۲۱. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۳۴.    
۲۲. ↑ خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
۲۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۶۱.    
۲۴. ↑ منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ج۱، ص۷۸.    
۲۵. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
۲۶. ↑ افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۵.    
۲۷. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
۲۸. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
۲۹. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۹۰.    
۳۰. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۳۴.    
۳۱. ↑ خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
۳۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۴۰۴.    
۳۳. ↑ منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ج۱، ص۷۸.    
۳۴. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
۳۵. ↑ افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۵.    
۳۶. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
۳۷. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
۳۸. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۹۰.    
۳۹. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۳۴.    
۴۰. ↑ بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج۱، ص۱۷۴.    
۴۱. ↑ خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
۴۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    
۴۳. ↑ منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ج۱، ص۷۸.    
۴۴. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
۴۵. ↑ افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۵.    
۴۶. ↑ منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ج۱، ص۷۸.    
۴۷. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
۴۸. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
۴۹. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۹۰.    
۵۰. ↑ بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج۱، ص۱۷۵.    
۵۱. ↑ خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
۵۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۶۱.    
۵۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۴۰۴.    
۵۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    
۵۵. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل، ج۲، ص۱۶۸.    
۵۶. ↑ افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۶.    
۵۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱، ص۴۰۴.    
۵۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    
۵۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    
۶۰. ↑ افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۰۶.    
۶۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۳۷۹.    
۶۲. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۵۳۰.    
۶۳. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۲۴۴.    
۶۴. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۴، ص۲۱۳.    
۶۵. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۴، ص۲۸۹.    
۶۶. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۳۴.    
۶۷. ↑ بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج۱، ص۱۷۴.    
۶۸. ↑ خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۵.    
۶۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۷، ص۶۱.    
۷۰. ↑ اعلمی، محمدحسین، دایره المعارف الشیعیه العامه، ج۱۲، ص۴۹۰.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «عبیداللّه بن موسی علوی هاشمی»، ج۳، ص۲۲۶.


رده‌های این صفحه : شخصیت‌های قرن 5 (قمری) | عالمان انساب قرن 5 (قمری) | علمای قرن پنجم | فقیهان قرن 5 (قمری) | مؤلفان قرن 5 (قمری) | محدثان قرن 5 (قمری) | مورخان قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار