عقب-به فتح عین و کسر قاف (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَقِب (به فتح عین و کسر قاف) یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای پاشنه است و بطور
استعاره به فرزند و
نسل گفته ميشود.
عَقِب: (بفتح اول و كسر دوم) پاشنه است. بطور
استعاره بفرزند و
نسل گفته ميشود؛
مثل:
(وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ ...)،
«
ابراهیم كلمه
توحید را در نسل خويش باقى گذاشت».
«انْقَلَب عَلى عَقِبَيْهِ»: بصيغه تثنيه يعنى بر دو پاشنه خويش بگرديد مراد از آن رجوع بحالت اوليه است
راغب گويد: «رَجَعَ عَلى عَقِبِهِ» يعنى برگشت «انْقَلَبَ عَلى عَقِبَيْهِ» يعنى بحالت اولى برگشت.
جمع آن اعقاب است:
(أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً) يعنى: «اگر پيغمبر بميرد يا كشته شود شما بحالت اول خويش (كه
بت‌پرستی باشد) برخواهيد گشت؟! هر كه بحالت اولى (و
کفر) باز گردد ابدا به
خدا ضررى نخواهد رساند».
(وَ نُرَدُّ عَلى أَعْقابِنا بَعْدَ إِذْ هَدانَا اللَّهُ) همچنين است
(نَكَصَ عَلى عَقِبَيْهِ) يعنى: «براه اولى برگشت و فرار كرد».
ولى در
آیه (فَكُنْتُمْ عَلى أَعْقابِكُمْ تَنْكِصُونَ) ظاهرا مراد از آن
استکبار و عدم قبول است، كه آيه درباره كفّار گفتگو ميكند يعنى: «چون آيات من خوانده ميشد بقهقرى بر ميگشتيد و حاضر بقبول نبوديد».
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "عقب"، ج۵، ص۲۱.
