علی بن ابراهیم حوفی(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَوفى ، حَوفى، على بن ابراهيم، نحوى و مفسر قرن چهارم و پنجم. كنيهاش ابوالحسن و به روستاى حَوف در مصر منتسب است (سمعانى، ج ۲، ص ۲۹۰؛ ياقوت حموى، ج ۱۲، ص ۲۲۱ـ ۲۲۲). از تاريخ ولادتش اطلاعى در دست نيست. وى در مصر به يادگيرى عربى پرداخت (قفطى، ج ۲، ص ۲۱۹) و از محضر بزرگانى چون اُدْفُوِىّ (نحوى و مفسر، متوفى ۳۸۸) بهره برد (ياقوت حموى، ج ۱۲، ص ۲۲۲؛ قفطى، همانجا). مقدار زيادى از مكتوبات ابوجعفر نَحّاس• (نحوى و مفسر، متوفى ۳۳۸) نزد او بود (سمعانى، همانجا؛ ابنخلّكان، ج ۳، ص ۳۰۰).
عدهاى از علماى مغرب و همچنين بسيارى از مصريها در مصر از محضر وى استفاده بردند (قفطى، همانجا؛ داوودى، ج ۱، ص ۳۸۸). مطابق شيوه علما و بزرگان، دستخط وى براى اجازه قرائت، در بسيارى از كتابهاى ادبى ديده شده است (ابنخلّكان، همانجا). نام وى در سلسلهاى از راويانِ حديثى از رسول اكرم آمده است (رجوع کنید به سمعانى، همانجا؛ قفطى، ج ۲، ص ۲۲۰). حوفى اول ذيحجه ۴۳۰ درگذشت (ياقوت حموى؛ ابنخلّكان، همانجاها).
حوفى تأليفات مهم بسيارى داشته است (ابنخلّكان، ج ۳، ص ۳۰۱)، از جمله: اَلْمُوَضَّح فىالنّحو كه علماى صرف و نحو از آن بهره بردند (ياقوت حموى؛ قفطى؛ ابنخلّكان، همانجاها). كتاب ديگر وى اِعرابالقرآن در ده مجلد است، كه علما در استفاده از آن با يكديگر رقابت مىكردند (قفطى؛ ابنخلّكان؛ داوودى، همانجاها)؛ و البُرهان فى تفسير القرآن، در سى مجلد كه با خطى خوانا نگاشته شده است (ياقوت حموى، همانجا؛ سيوطى، ج ۲، ص ۱۴۰؛ داوودى، همانجا؛ قس حاجىخليفه، ج ۱، ستون ۱۲۲، ۲۴۱ كه اين دو كتاب را يكى دانسته است). سيوطى (همانجا) پس از ذكر البرهان فى تفسيرالقرآن، «علومالقرآن» را آورده كه به نظر مىرسد مراد وى همان البرهان است (نيز رجوع کنید به بروكلمان، ج ۱، ص ۵۲۳).
منابع:
(۱) ابنخلّكان؛
(۲) حاجىخليفه؛
(۳) محمدبن على داوودى، طبقاتالمفسّرين، بيروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۴) سمعانى؛
(۵) عبدالرحمانبن ابىبكر سيوطى، بغيةالوعاة فى طبقات اللغويين و النحاة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهيم، قاهره ۱۳۸۴؛
(۶) علىبن يوسف قفطى، اِنباه الرواة على اَنباه النحاة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهيم، ج ۲، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲؛
(۷) ياقوتحموى، معجمالادباء، بيروت ۱۴۰۰/ ۱۹۸۰؛
(۸) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur, Leiden ۱۹۴۳-۱۹۴۹.
