علی بن عبیدالله زاغونی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علی بن عبیدالله زاغونی (
۴۵۵ ـ
۵۲۷ هـ.ق) از بزرگان
حدیث و
فقه بود.
او از
عبداللّه بن محمد صریفینی، احمد بن محمد بن نقور و یعقوب برزبانی بهره برده و در فقه،
لغت،
نحو و قرائت تسلط یافت.
ابن رجب وی را از فقها و محدثان برجسته
حنبلی خوانده و
ذهبی او را دریای علم و نمونه تقوا و زهد معرفی کرده است.
او در بغداد تدریس کرده و مناظره‌هایی در حوزه عقاید داشته است.
از شاگردان مشهورش
ابن جوزی است که از وی حدیث، فقه و موعظه فرا گرفته است.
وی به خاطر برخی عقاید کلامی خود متهم به بدعت‌گذاری شده است.
او همچنین در شعر و شاعری فعالیت داشته است.
الاقناع فی الفقه،
الایضاح فی الاصول،
تاریخ بغداد،
تلخیص فی الفرائض و
دیوان الخطب از مهم‌ترین آثار او هستند.
در سال
۵۲۶ (هجری قمری) یا ۵۲۷ (هجری قمری) در
بغداد درگذشت.
ابوالحسن علی بن عبیداللّه بن نصر زاغونی بغدادی معروف به ابن زاغونی در سال ۴۵۵ (هجری قمری) به‌دنیا آمد.
ّ
او منسوب به «زاغون » از روستاهای نواحی بغداد است؛ بدین سبب به
ابن زاغونی شهرت یافته است.
ابن زاغونی از بزرگانی چون عبداللّه بن محمد بن عبداللّه صریفینی، احمد بن محمد بن نقور و عبدالصمد بن علی بن مأمون حدیث شنید و فقه را نزد یعقوب برزبانی (برزبینی) فرا گرفت و در آن تبحر یافت.
بغدادی از میان شاگردان بسیارش، ابن جوزی از شهرت بسزایی برخوردار است. ابن جوزی خود می‌نویسد: مدتی از مصاحبت و درس ابن زاغونی بهره برده و حدیث، فقه و موعظه شنیده است.
از دیگر شاگردان وی می‌توان به افرادی چون
علی بن عساکر بطائحی،
ابوموسی مدینی و مسعود بن غیث دقاق اشاره کرد.
ابوالحسن در لغت و نحو و قرائت نیز دستی داشت.
ابن رجب وی را در زمره فقها و محدثان برجسته حنابله برشمرده و او را ثقه و راستگو خوانده است؛ هرچند معتقد است وی آرایی شاذ در این مکتب فقهی دارد، و مواردی از آن نظرها را ذکر می کند.
ذهبی نیز او را دریای علم معرفی و بر تقوا و تدین و زهد او تأکید کرده است.
گفته شده او علاوه بر تدریس در جمعه، هر هفته در جامع منصور بغداد کرسی مناظره داشت و پس از آن به موعظه مردم می پرداخت.
شاید مناظره های وی در حوزه عقاید بوده که ذهبی وی را از متکلمان برجسته و بنام حنبلیان بغداد خوانده است.
وی به سبب بعضی عقاید کلامی خود درباره معتزله به بدعت گزاری متهم شده است.
به هر روی وی گذشته از دانش‌های مذکور در شعر و شاعری نیز ورودی داشته و
ابن تغری بردی بدان اشاره کرده است.
علی بن عبیدالله دارای آثاری است که عبارت‌اند:
• الاقناع فی الفقه؛
• الایضاح فی الاصول؛
• تاریخ بغداد که حوادث و رخدادهای ایام حکومت المسترشد باللّه را تا هنگام مرگش به ثبت رسانده؛ • تلخیص فی الفرائض؛
• دیوان الخطب؛
• عویص المسائل الحسابیّه؛ • غرر البیان فی الاصول مجموعات فی المذهب و الاصول؛
• الوجوه و النظائر؛
• الخلاف الکبیر؛ • المفردات؛ • الدور و الوصایا؛ • مجالس فی الوعظ؛ • مناسک الحج؛
• مسائل فی القرآن؛
•الفتاوی الرجعیه؛ • جزء فی تصحیح حدیث الأطیط؛ •
سدرة فی المستحیل و سماع الموتی فی قبورهم.
ابوالحسن زاغونی سرانجام در سال
۵۲۶ (هجری قمری)
یا ۵۲۷ (هجری قمری) در بغداد درگذشت.
او در کنار آرامگاه
احمد بن حنبل در گورستان باب حرب بغداد به خاک سپرده شد.
(دیگر منابع:
قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء،
الوافی بالوفیات ۲۱ / ۲۹۴؛ البدایة و النهایة ۱۲ / ۲۰۵؛ مرآة الجنان ۳ / ۱۹۳؛ کشف الظنون ۱ / ۲۹۰ و ۲ / ۲۰۰۱؛ تذکرة الحفاظ ۴ / ۱۲۸۸؛ الکامل فی التاریخ ۱۱ / ۹؛ دول الاسلام ۲۷۱؛ العبر ۲ / ۴۳۱؛ الاعلام بوفیات الاعلام ۱ / ۳۵۰؛
تاریخ الحکماء ۳۶۶؛ معجم البلدان ۳ / ۱۲۷؛ الاعلام ۴ / ۳۱۰؛ ایضاح المکنون ۲ / ۱۴۵؛ معجم المؤلفین ۷ / ۱۴۴.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «»، ج۴، ص.
