عماد غزنوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عمادی غزنوی (م
۵۸۳ هـ.ق) از شاعران برجسته اواخر قرن
ششم هجری است که درباره نام و محل تولدش میان تذکره‌نویسان اختلاف نظر وجود دارد.
برخی او را
عمادالدین غزنوی و برخی
عمادی شهریاری یا
عمادی غزنوی می‌دانند.
بررسی اشعار و منابع نشان می‌دهد این نام‌ها به یک نفر اشاره دارند.
وی اصالتاً اهل ری بود ولی در غزنین نیز زندگی کرده و به همین سبب
غزنوی لقب گرفته است.
آغاز شهرت او در دربار عمادالدوله فرامرز بن فخرالدوله از امیران باوندی بود و پس از آن به خدمت سلطان
طغرل سلجوقی درآمد.
سبک شعری عمادی روان، ساده و در عین حال دقیق و ظریف است که در مدح به کمال رسیده است.
با وجود محبوبیت در دربارها، عمادی در فقر زندگی کرد.
دیوان اشعاروی شامل چند هزار بیت است که ارزش ادبی بالایی دارد و از او به یادگار مانده است.
زمان وفات وی به طور دقیق مشخص نیست اما حدود سال ۵۸۳ (هجری قمری) محتمل‌تر است.
عمادالدین غزنوی شهریاری مشهور به
عمادی از شعرای اواخر قرن ششم (هجری قمری) به حساب می‌آید.
عمادالدین درباره اسم و محل تولد او بین تذکره‌نویسان اختلاف و ابهام وجود دارد.
عوفی او را با نام
عمادالدین غزنوی و با لقب
استاد الائمه در شمار شعرای غزنه و آل‌سلجوق آورده است.
برخی دیگر از وی به عنوان
عمادی شهریاری یا
عمادی غزنوی یاد می کنند.
آذر در ذیل شعرای ری، به شاعری عمادی نام که اصالتش از شهریار بوده اشاره کرده است؛ ولی گفته فرد دیگری به همین نام، جزو شعرای غزنین آورده شده است.
شاید هر دو یک نفر باشند و در دوره های مختلف در هر دو جا زندگی کرده باشد.
اما هیچ یک از تذکره نویسان نتوانستند به‌نتیجه قاطع و روشنی درباره او برسند و اظهار داشته‌اند برخی وی را پسر مختاری و غیر از عمادی شهریاری می‌دانند.
هرچند اقوال و نظریات درباره وی مختلف است، با مقایسه اشعاری که تذکره‌نویسان در شرح حال آنان آورده اند، می‌توان دریافت عمادالدین غزنوی و عمادی شهریاری در واقع یک نفر هستند.
وی اصالتاً اهل شهر ری بوده، ولی چون اوایل عمر را در خراسان و مخصوصاً غزنین گذرانده بود، به
عمادی غزنوی نیز معروف شده است.
عمادی تخلص عمادی خود را از لقب عمادالدوله فرامرز گرفته است؛ آغاز شاعری و شهرت وی از دستگاه عمادالدوله فرامرز بن فخرالدوله رستم از امیران خاندان باوندی است که در نیمه اول قرن ششم هجری بر مازندران حکومت داشتند.
اشتراک لقب عمادالدوله فرامرز با عمادالدوله علی بن بویه دیلمی باعث اشتباه هدایت شده و تصور کرده است عمادی، معاصر آل‌بویه بوده و تخلص خود را نیز از لقب علی بن بویه گرفته و به‌همین دلیل اشعار بسیاری از وی در مدح عمادالدوله دیلمی آورده، ضمن اینکه در همان‌جا، اشعاری در مدح طغرل سلجوقی نیز آورده است.
اینها قریب به دو قرن از هم فاصله دارند و اینکه چرا هدایت دچار چنین اشتباهی شده، معلوم نیست؛ همچنین لقب
استادالائمهکه به عمادی داده شده، نیز به روشنی مشخص نیست آیا در شمار همان ستایش ها و صفاتی است که عوفی به دلخواه خود برای هر یک از شاعران می آورده یا واقعاً عمادی چنین لقبی داشته است ؟ ۹
شهریاری مورد علاقه حاکمان شاعر دوست بود. عمادالدوله فرامرز ازجمله حکمای شاعردوست بوده و به شعر علاقه بسیاری داشت؛ به همین دلیل شعرای فراوانی ازجمله عمادی، جذب دربار وی شده و او را مدح گفته اند.
بعد از مرگ عمادالدوله فرامرز، شاعر از مازندران به عراق رفت و به خدمت سلطان طغرل سلجوقی (۵۲۶ ـ ۵۲۹ه) رسید و در شمار مداحان دربار وی قرار گرفت.
وی از سلطان هدایای بسیاری دریافت کرد؛ به همین دلیل دیوانش را با مدح این سلطان آغاز کرده است. ۱۰ وی کسان دیگری چون طغرل بن ارسلان ۱۱ (طغرل دوم) و قوامی رازی از شعرای معروف سلجوقیان که شیعه بوده و منصب وزارت نیز داشت۱۲ و اتابک جهان پهلوان ( زنده در ۵۸۱ ) را مدح گفته است.
باوجود ستایش های فراوان افراد گوناگون و با اینکه هنگام سفر از مازندران به عراق و زندگی در این شهر مورد توجه پادشاهان و امیران قرار گرفت، دچار فقر و تنگدستی بود. ۱۳
عمادی سبک شعری‌اش ، همان روش شاعران قرن ششم است؛ یعنی افکار و مضامین باریک و دقیق را در عبارات روان و ترکیبات تازه می پروراند. هرچند معانی و مضامین خود را با مسائل دشوار علمی یا تصورات خارج از محیط طبیعی دور از ذهن همراه نمی کند، گاهی فهم اشعار او سبب تشبیهات و تعبیرات خاص می شود.
در کل بیشتر اشعار وی از نوعی سادگی و روانی خاص برخوردار است و اشعار مبهم و پیچیده در آن کم است. او در مدح به نهایت کمال رسیده و این نوع قالب شعری را به مراحل تازه ای از اهمیت و توجه رسانده بود؛ زیرا شاعران قرن چهارم و پنجم، چیزی از مضامین طبیعی و عادی برای مدح نگذاشته بودند و شاعرانی که بعد از آنان می آمدند، برای یافتن مفاهیم جدید در مدح، چاره ای جز توسل به ذهن خلاق خود برای مبالغه ها و اغراق های شدید که با تصورات جدید همراه باشد، نداشتند و عمادی جزو همین شاعران بود ۱۴ که اوحدالدین انوری و سیدحسن غزنوی او را مدح و ستایش کردند. ۱۵
عمادی غزنوی تنها اثر منسوب به وی
دیوان اشعاری است که با اختلاف ۲۵۰۰ بیت ۲۱ و پنچ هزار بیت بیان شده است. ۲۲
عمادالدین غزنوی در سال وفات وی اختلاف نظرها بسیار است. سال های
۵۷۳ (هجری قمری)، ۱۶ ۵۸۲(هجری قمری)، ۱۷ ۵۸۳ (هجری قمری)، ۱۸ ۵۸۷(هجری قمری)، ۱۹ و ۵۹۳ (هجری قمری) را برای آن ذکر کرده اند؛
۲۰ اما از بین اینها شاید سال ۵۸۳ (هجری قمری) به واقعیت نزدیک تر باشد.
پی نوشت ها
۴ ـ آتشکده ۱۰۳. ۵ ـ مجمع الفصحاء ۱ / ۱۲۸۷. ۶ ـ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی ۸۲. ۷ ـ تاریخ ادبیات در ایران ۲ / ۷۴۳. ۸ ـ مجمع الفصحاء ۱ / ۸۸۹. ۹ـ تاریخ ادبیات در ایران ۲ / ۷۴۳. ۱۰ ـ راحة الصدور ۲۱۰. ۱
[۱] ـ ریحانه الادب ۴ / ۲۰۴. ۱۲ ـ تاریخ ادبیات در ایران ۲ / ۶۹۷. ۱۳ ـ تاریخ ادبیات در ایران ۲ / ۷۴۳. ۱۴ ـ تاریخ ادبیات در ایران ۳۵۴. ۱۵ ـ لغتنامه دهخدا ۱۰ / ۱۴۳۸۹. ۱۶ ـ تذکره روز روشن ۵۶۸. ۱۷ ـ آتشکده ۲۰۴. ۱۸ ـ راحة الصدور ۵۷. ۱۹ ـ لغتنامه دهخدا ۱۰ / ۱۴۳۸۹. ۲۰ ـ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی ۸۳. ۲
[۲] ـ فرهنگ بزرگان اسلام و ایران ۳۹۶. ۲۲ ـ مجمع الفصحاء ۱ / ۸۸۹.
دیگر منابع: الذریعه ۹ / ۷۶۶ و ۸ / ۲۵؛ فرهنگ سخنوران ۳ / ۶۵۴.
