عمره مفرده خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عمره مُفرده: از اقسام عمره.
عمره مفرده عبارت است از مناسکی ویژه در میقات و مکّه و چون مستقل است و ارتباطی به حج ندارد، مفرده نامیده شده است (عمره).
از عمره مفرده به عمره مبتوله و عمره افراد یا قران نیز یاد کرده‌اند. علّت نام گذاری به مبتوله (بریده و قطع شده) بریده و جدا بودن آن از حج است؛ (المعتمد فی شرح المناسک، ج ۳، ص ۱۹۸ ) چنان که علّت نام گذاری آن به اِفراد یا قِران، وجوب آن بر کسی است که حج قِران (حج قران) یا اِفراد (حج افراد) بر او واجب است. (الوسیلة، ص ۱۹۵؛ مستمسک العروة، ج ۱۱، ص ۱۳۹ ) از احکام آن در باب حج سخن گفته‌اند.
حکم تکلیفی: عمره مفرده یا واجب است و یا مستحب. واجب دو گونه است: واجب اصلی و واجب عارضی.
عمره مفرده واجبِ اصلی وظیفه کسانی است که حج واجب آنان، افراد یا قران است. عمره مفرده بر این افراد در طول عمر، با دارا بودن شرایطی که برای وجوب حج گفته شده، تنها یک بار در عمر واجب می‌شود.
به قول مشهور، این عمره بر خلاف عمره تمتع (عمره تمتع) ارتباطی به حج ندارد و وجوب آن استقلالی است. بنابر این، چنانچه تنها برای عمره استطاعت داشته باشد باید فوری آن را به جا آورد؛ چنان که در صورت حصول استطاعت برای حج افراد یا قران نیز وجوب حج فوری است و وجوب عمره یا حج مشروط به استطاعت برای دیگری نیست؛ (مستند الشیعة، ج ۱۱، ص ۱۵۹؛ المعتمد فی شرح المناسک، ج ۳، ص ۱۹۸ ـ ۱۹۹ ) لیکن برخی، وجوب عمره مفرده را مشروط به وجوب حج دانسته و گفته‌اند: با حصول استطاعت برای عمره، عمره واجب نمی‌شود، مگر آنکه برای حج نیز مستطیع شود. (الدروس الشرعیة، ج ۱، ص ۳۳۸ )
بنابر قول مشهور، عمره مفرده بر کسی که وظیفه‌اش حج تمتع است واجب نیست. (مسالک الافهام، ج ۲، ص ۴۹۷ ـ ۴۹۸؛ رسائل آل طوق، ج ۲، ص ۱۷۱؛ جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۴۴۹ ـ ۴۵۰) برخی در صورت استطاعت پیدا کردن برای عمره مفرده به تنهایی، قائل به وجوب آن شده‌اند. (کتاب الحج (شاهرودی)، ج ۲، ص ۱۴۷ ـ ۱۵۱ )
واجب عارضی، عمره‌ای است که به سبب نذر، عهد، قسم، اجیر شدن برای گزاردن آن و شرط ضمن عقد، واجب می‌شود؛ چنان که با فاسد شدن عمره، به جا آوردن عمره‌ای دیگر واجب می‌گردد؛ هرچند عمره نخست مستحب باشد، و نیز در صورتی که پس از احرام برای حج به سبب درک نکردن وقوف عرفه و مشعر، حج فوت شود، برای بیرون آمدن از احرام، عمره مفرده واجب می‌شود که به عمره فوات و تحلّل نیز تعبیر می‌گردد.
احرام بستن به قصد عمره برای دخول در مکّه، بلکه ورود در حرم (حرم) به قصد دخول در مکّه نیز واجب است. وجوب احرام در صورتی است که دخول در مکّه نیز واجب باشد. در غیر این صورت، وجوب احرام شرطی خواهد بود، مانند وجوب وضو برای نماز مستحب؛ به معنای مشروط بودن دخول به احرام.
وجوب عمره برای دخول مکه تخییری است؛ بدین معنا که در ایام حج، حاجی برای دخول مکّه بین گزاردن عمره و حج مخیّر است. البته این افراد از حکم یاد شده استثنا شده‌اند: معذور، کسی که به اقتضای شغلش مکرر از مکه به خارج آن تردد دارد و کسی که از احرام عمره قبلی اش یک ماه نگذشته است. (جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۴۴۸ ـ ۴۴۹؛ مستمسک العروة، ج ۱۱، ص ۱۴۰ ـ ۱۴۱)
عمره مفرده در موارد عدم وجوب آن مستحب است؛ چنان که تکرار آن نیز استحباب دارد؛ لیکن در لزوم فاصله زمانی بین دو عمره و عدم آن و بنابر قول نخست در مدت فاصله، اختلاف است. بنابر قول به لزوم فاصله، برخی هر ده روز، برخی دیگر در هر ماه و بعضی در هر سال یک عمره را جایز و مستحب دانسته‌اند. (کشف الغطاء، ج ۴، ص ۴۶۱؛ الحدائق الناضرة، ج ۱۶، ص ۳۱۸ ـ ۳۱۹؛ جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۴۶۲ ـ ۴۶۶) قول دوم به مشهور نسبت داده شده است. (معتمد العروة (الحج)، ج ۲، ص ۱۷۷؛ معتمد العروة (الحج)، ج ۲، ص ۲۰۲)
بنابر قول به جواز عمره در هر ماه، آیا رعایت فاصله به مدت یک ماه قمری لازم است یا صرف وقوع دو عمره در دو ماه کفایت می‌کند؛ هر چند یکی در آخر ماه و دیگری در اول ماه بعد واقع شود؟ مسئله اختلافی است. (مناسک حج (مراجع)، ص ۹۶ م ۱۷۳؛ مناسک حج (مراجع)، ص ۱۰۲ م ۱۸۷)
بنابر قول به رعایت فاصله، آیا این حکم به موردی اختصاص دارد که عمره گزار بخواهد هر دو عمره را برای خود بگزارد یا شامل موردی که بخواهد دومی را برای دیگری بگزارد نیز می‌شود؟ اختلاف است. (معتمد العروة (الحج)، ج ۲، ص ۲۰۲ ـ ۲۰۴ ) چنان که بنابر این قول، در اینکه رعایت فاصله اختصاص به دو عمره مفرده دارد یا اینکه رعایت فاصله بین عمره مفرده و عمره تمتع نیز واجب است، اختلاف می‌باشد. (معتمد العروة (الحج)، ج ۲، ص ۲۰۴ ـ ۲۰۵؛ مناسک حج (مراجع)، ص ۹۶ م ۱۷۳)
اعمال: عمره مفرده از هفت جزء بدین ترتیب تشکیل یافته است: احرام بستن از میقات (میقات) یا بیرون حرم (ادنی الحلّ)؛ طواف؛ دو رکعت نماز طواف؛ سعی؛ تقصیر یا حلق؛ طواف نسا و دو رکعت نماز طواف نسا. (ارشاد الاذهان، ج ۱، ص ۳۳۷ ـ ۳۳۸؛ مستند الشیعة، ج ۱۳، ص ۱۱۹) برخی قدما ـ بر اساس آنچه از آنان نقل شده است ـ طواف نسا و نماز آن را از اعمال عمره نشمرده‌اند. (مختلف الشیعة، ج ۴، ص ۳۶۵ )
تفاوت عمره مفرده با عمره تمتع: این دو عمره از پنج جهت با یکدیگر تفاوت دارند:
(۱)عمره مفرده بنابر قول مشهور تنها وظیفه کسانی است که در مکّه اقامت دارند؛ برخلاف عمره تمتع که وظیفه غیرآنان است
(۲) در عمره مفرده، عمره گزار مخیّر بین حلق و تقصیر است؛ لیکن در عمره تمتع تقصیر متعین است.
(۳) درعمره مفرده طواف نسا واجب است؛ بر خلاف عمره تمتّع که طواف نسا ندارد.
(۴) میقات عمره مفرده یکی از میقاتهای معروف یا ادنی الحلّ است؛ لیکن میقات عمره تمتع تنها یکی از میقاتهای پنج گانه است.
(۵) به جا آوردن عمره مفرده در طول سال صحیح است؛ لیکن عمره تمتع تنها در ماههای حج (ماههای حج) گزارده می‌شود. (تذکرة الفقهاء، ج ۸، ص ۴۳۸؛ مناسک حج (مراجع)، ص ۹۷ ـ ۹۸ م ۱۷۶)
افساد عمره: اگر کسی پس از احرام عمره و پیش از سعی از روی علم و عمد با همسرش آمیزش کند، عمره‌اش فاسد و کفّاره بر او واجب می‌شود و در مکّه می‌ماند تا آنکه در ماه آینده عمره مفرده دیگری به جا آورد. کفّاره ارتکاب این عمل قربانی کردن یک شتر است. (المبسوط، ج ۱، ص ۳۳۷؛ المهذب، ج ۱، ص ۲۲۲؛ مختلف الشیعة، ج ۴، ص ۱۵۵؛ جواهرالکلام، ج ۲۰، ص ۳۸۰ )
در اینکه ماندن در مکّه تا ماه آینده و گزاردن عمره در آن ماه، واجب است یا افضل، اختلاف است. (کشف اللثام، ج ۶، ص ۴۵۲؛ الحدائق الناضرة، ج ۱۵، ص ۳۹۲؛ جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۳۸۵ )
آیا واجب است عمره فاسد شده را به اتمام برساند یا نه؟ اکثر فقها متعرض مسئله نشده‌اند؛ لیکن کسانی که متعرض شده‌اند، در وجوب اتمام آن اختلاف نظر دارند. (کشف اللثام ۶، ص ۴۵۱؛ الحدائق الناضرة، ج ۱۵، ص ۳۹۰؛ مستند الشیعة، ج ۱۳، ص ۲۶۳؛ جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۳۸۴ ) ارتکاب عمل یاد شده بعد از سعی، موجب افساد عمره نمی‌شود؛ هرچند کفّاره واجب می‌گردد. (جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۳۸۴ )
تبدیل عمره مفرده به عمره تمتع: کسی که در ماههای حج با احرام عمره مفرده وارد مکه شده، می‌تواند نیّت عمره تمتع کند و حج تمتع به جا آورد. (تذکرة الفقهاء، ج ۸، ص ۴۳۹؛ مسالک الافهام، ج ۲، ص ۴۹۸؛ جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۴۵۹ ـ ۴۶۰)
احصار و صدّ در عمره: کسی که بر اثر بیماری محصور شده، به قول مشهور وظیفه او برای خروج از احرام فرستادن حیوانی به مکّه برای قربانی کردن آن در زمان تعیین شده است. در موعد مقرر، با تقصیر از احرام خارج و همه محرمات بر او حلال می‌شود، جز زن که آن نیز پس از رفع حصر و گزاردن عمره مفرده حلال می گردد. (الحدائق الناضرة، ج ۱۶، ص ۳۹
)
در صورت عروض صَدّ برای عمره گزار در عمره مفرده، با قربانی کردن از احرام خارج می‌شود. (مسالک الافهام، ج ۲، ص ۳۸۸ )
دیگر احکام: بر عمره گزار مستحب است تلبیه (تلبیه) را تکرار کند. دیدگاهها در زمان قطع تلبیه مختلف است؛ هنگام دخول حرم (حرم)؛ هنگام مشاهده کعبه؛ تفصیل بین کسی که خارج حرم محرم شده و کسی که برای احرام از حرم بیرون رفته است که برای نفر اول، هنگام دخول حرم و برای نفر دوم، زمان مشاهده کعبه و مخیّر بودن میان قطع هنگام دخول حرم و زمان مشاهده کعبه. مشهور قول سوم است. (کشف اللثام، ج ۵، ص ۲۸۵ ـ ۲۸۶؛ مستند الشیعة، ج ۱۱، ص ۳۲۲ ـ ۳۲۶.)
فهرست منابع
(۱) [المعتمد فی شرح المناسک
(۲) الوسیلة
(۳) مستمسک العروة
(۴) مستند الشیعة
(۵) المعتمد فی شرح المناسک
(۶) الدروس الشرعیة
(۷) مسالک الافهام
(۸) رسائل آل طوق
(۹) جواهر الکلام
(۱۰) کتاب الحج (شاهرودی)
(۱۱) جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۴۴۸ ـ ۴۴۹؛
(۱۲) کشف الغطاء
(۱۳) الحدائق الناضرة
(۱۴) معتمد العروة (الحج)
(۱۵) مناسک حج (مراجع)
(۱۶) مناسک حج (مراجع)
(۱۷) معتمد العروة (الحج)
(۱۸) ارشاد الاذهان
(۱۹) مختلف الشیعة
(۲۰) تذکرة الفقهاء
(۲۱) المبسوط
(۲۲) المهذب
(۲۳) کشف اللثام
