غنیة اللبیب عند غیبة الطبیب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«غنیة اللبیب عند غیبة الطبیب»، به
زبان عربی ، تالیف محمد بن ابراهیم، معروف به ابن اکفانی، پیرامون حفظ الصحه و شیوه‌های درمان در هنگام عدم دسترسی به پزشک است.
مؤلف، در این باره می‌گوید: «هذه رسالة لطیفة الحجم عزیزة العلم تشتمل علی ما لا بد منه من علم الطب فی حفظ الصحة و التحرز من الامراض و معالجتها علی العموم حیث لا یوجد طبیب او یوجد من لا یوثق به و فیه نکت مفیدة فی الخواص ما جربناه او وثقنا بنقله من اعیان الحکمة وضعتها تذکرة لمن خصه الله بنفس زکیة و اخلاق رضیة.
در میان کتاب‌هایی که توسط ابن اکفانی در حوزه
علوم پزشکی نگاشته شده، این اثر شاید مهم‌ترین آنها باشد.
البته به نظر می‌رسد ابن اکفانی در تالیف این اثر، از کتاب «
من لا یحضره الطبیب »، تالیف رازی
تقلید کرده باشد؛ بااین حال، آنچه ابن اکفانی نوشته، از لحاظ گستردگی مباحث، بر «من لا یحضره الطبیب» مزیت غیر قابل انکاری دارد.
کتاب، دارای ۴ رکن است. رکن اول، مشتمل بر ۹ فصل، رکن دوم، شامل ۱۲ فصل و رکن سوم، دارای ۵ فصل است.
رکن اول، حاوی مطالبی فشرده است که برای حفظ صحت کفایت می‌نماید. در این رکن، از مباحثی همچون حکمت‌های مستفاد از آفرینش
انسان ، امور لازم برای انسان، هوا، تدبیر غذاها به حسب مزاج‌ها و... بحث شده است.
رکن دوم، در باره این است که اگر در جایی
پزشک نبود یا بود، ولی قابل اطمینان نبود، بیماران چه چاره‌ای را باید بیندیشند. در این رکن، مطالبی مانند درمان بیماری مشکل، درمان قوا، درمان شخص ضعیف، غذادرمانی و... مطرح شده است.
رکن سوم، در باره سفارش‌هایی سودمند در مورد حفظ الصحه و درمان بیماری هاست. رکن چهارم، مشتمل بر ذکر خواص آزمایش شده برخی از اشیاء است که بیشتر آنها هم طبی می‌باشند.
ابن اکفانی، در نگارش این اثر- چنان که خود در خطبه کتاب گفته- از تجربیات خود و نیز گفته بزرگان علم پزشکی بهره برده است؛ بااین حال، دراین اثر، نقل قولی از کسی نمی‌بینیم، بلکه مؤلف همه مطالب را به یک سبک و سیاق و از
زبان خود می‌نویسد. این امر شاید بدین خاطر بوده که این کتاب برای استفاده عموم مردم تالیف گردیده است و نقل قول از پزشکان و رد و اثبات سخنان و نظریات آنها چندان به کار عموم مردم نمی‌آید.
علاوه بر این، تفصیل و نقل اقوال به تفصیل، باعث حجیم شدن کتاب می‌شد که شاید نقض غرض از تالیف این اثر باشد.
قلم ابن اکفانی، ساده و خالی از تکلف است و همین باعث می‌شود مطالعه کتاب و استفاده از آن برای عموم، امکان پذیر باشد.
این اثر، با تصحیح و تحقیق صالح مهدی عباس چاپ و منتشر شده است.
مصحح کتاب، در ابتدا مقدمه‌ای پیرامون زندگی و آثار ابن اکفانی نگاشته است.
همچنین در آخر کتاب، فهرست مصطلحات طبی، مواد طبی (
گیاهی ، معدنی و
حیوانی ) همراه با معادل انگلیسی آنها تنظیم کرده است. تدوین فهرست اعلام، کتب، شهرها و اماکن، ادویه و
بیماری‌ها ، ازجمله دیگر کارهایی است که مصحح انجام داده است.
پاورقی‌های نسبتا کم این اثر، شرح مفردات طبی است که در متن، نام آنها به میان آمده است و یا افزودن مطالبی است مرتبط با کتاب.
این اثر، در سال ۱۴۱۰ ق (۱۹۸۹ م)، توسط مرکز احیاء الثرات العلمی دانشگاه
بغداد ، در ۱۸۴ صفحه چاپ و منتشر شده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
