فخرالدین ابن‌تیمیه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِتَیْمیّه، فخرالدین ابوعبدالله محمد بن خضر بن محمد (۵۴۲ -۶۲۲ق/۱۱۴۷- ۱۲۲۵م)،
فقیه ،
مفسر ،
خطیب ،
ادیب و
شاعر حنبلی بود.
وی از عالمان بنام خاندان «ابن تیمیه حرّانی» و عموی پدر
تقی الدین احمد بن عبدالحلیم ابن تیمیه (ه م)، عالم و فقیه مشهور حنبلی بود. پدرش نیز از عالمان و زاهدان روزگار خود به شمار می‌رفت.
شهرت او و دیگر اعضای این خاندان به تیمیه به علت انتساب آنان به
مادر یا
جده وی بود که تیمیه نام داشت و در شهر خود به
موعظه می‌پرداخت.
محمد در حران (از شهرهای کهن بین‌النهرین) متولد شد.
قرائت
قرآن و دیگر دانش‌های مقدماتی را در کودکی نزد
پدر و دیگر عالمان حران آموخت. پس از آن به
بغداد سفر کرد و در آن‌جا از فقیهان و محدثان، دانش‌های رایج روزگار را فراگرفت.
استادان او در
فقه و
حدیث و
ادب عبارتند از: احمد بن ابی الوفاء، حامد بن ابی الحجر، ناصح الاسلام ابن منی، احمد بن بکروس، ابومحمد بن خشاب، جعفر بن دامغانی، ابوالفتح محمد بن عبدالباقی بن سلمان، ابوالحسن سعدالله بن نصر بن دجاجی، ابوالفضل احمد بن صالح بن شافع، ابوبکر عبدالله بن محمد بن نقور، ابوالقاسم یحیی بن ثابت بن بندار، ابوالنجیب سهروردی، مبارک بن خضیر، علی بن عساکر بطایحی، ابوالحسین یوسفی و برادرش ابونصر، ابوالفتح بن شاتیل و شهده.
برخی از اینان در حران می‌زیسته‌اند و برخی در
بغداد .
ابن‌تیمیه در ۶۰۴ق/۱۲۰۷م از راه بغداد به
حج رفت و سپس به بغداد بازآمد و به
وعظ پرداخت و پس از آن به شهر خویش بازگشت. او رئیس،
امام و خطیب جامع حران بود و از
سال ۵۸۸ تا ۶۱۰ق ۵ دوره درس
تفسیر قرآن را در جامع حران به پایان برد. وی در مدرسه نوریه نیز تدریس می‌کرد و مدرسه دیگری در حران ساخت.
ابن‌تیمیه را به
دانش و صلاح ستوده و از او کراماتی نقل کرده‌اند.
گروهی از محدثان نزد او درس خوانده، از او
حدیث شنیده و نقل کرده‌اند. بنام‌ترین آنان عبارتند از: شهاب قوصی، امام مجدالدین بن تیمیه (برادرزاده او)، جمال یحیی بن صیرفی، عبدالله بن ابی العزّ، ابوبکر بن الیاس رسعنّی، سیف بن محفوظ، ابوالمعالی ابرقوهی، رشید فارقی.
ابو محمد عبدالغنی خطیب حران (فرزند او)، ابن‌نقطه، ابن‌نجار، سبط بن جوزی و ابن‌عبدالدائم.
یاقوت حموی او را دیده و از او اجازه حدیث یافته است.
او در بغداد مدتی ملازم ابوالفرج بن جوزی بوده و بسیاری از تصنیفات او به ویژه کتاب زادالمسیر فی التفسیر را نزد او آموخته است.
عمده‌ترین آثار ابن‌تیمیه عبارتند از: الموضح فی الفرائض، التفسیر الکبیر در بیش از ۳۰ مجلد
تخلیص المطلب فی تلخیص المذهب، ترغیب القاصد فی تقریب المقاصد، بلغة الساغب و بغیة الراغب، شرح الهدایة ابی الخطاب که آن را ناتمام گذاشت
مختصر فی المذهب
و دیوان مشهور الخطب الجمعیه.
همو ابیاتی از اشعار او را نیز نقل کرده است.
بین ابن‌تیمیه و موفق‌الدین مکاتباتی صورت گرفته که برخی از آن‌ها حکایت از اختلاف نظر فقهی و کلامی میان آن دو می‌کند.
سال مرگ او را ۶۲۱ق نیز نوشته‌اند.
وی در حران درگذشت.
(۱) ابن‌خلکان، وفیات.
(۲) ابن‌دبیثی، محمد، ذیل تاریخ مدینة السلام بغداد، به کوشش بشار عواد معروف، بغداد، ۱۹۷۴م.
(۳) ابن‌رجب، عبدالرحمان، الذیل علی طبقات الحنابله، به کوشش حامد الفقی، قاهره، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
(۴) ابن‌عماد، عبدالحی، شذرات الذهب، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
(۵) ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش بشار عواد معروف و یحیی هلال السرحان، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م.
(۶) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش س ددرینگ، دمشق، ۱۹۵۳م.
(۷) یاقوت حموی، معجم البلدان.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «فخرالدین ابن‌تیمیه»، ج۳، ص۱۰۱۰.
