• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فرشته وحی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


قرآن کریم توسط، فرشته‌ای به نام جبرئیل بر حضرت رسول ص نازل می‌شد که او را فرشته وحی می‌نامند.



قرآن کریم، افزون بر این که جبرئیل را پیک و واسطه نزول معرفی می‌کند، صفاتی نیز برای وی بر‌می‌شمارد، از جمله:
۱. روح الامین
چنان که فرمود: «انه لتنزیل رب العالمین نزل به الروح الامین علی قلبک»
[۱] شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۲و ۱۹۳.    
این واسطه نزول، فردی امین و درستکار است و این خود، گواهی بر صیانت قرآن از دگرگونی در مسیر نزول و حراست از دستبرد شیاطین است.
روح القدس، چنان‌که در جای دیگر از قرآن فرمود: «قل نزّله روح القدس من ربک بالحق لیثبت الذین آمنوا و هدی و بشری للمسلمین».
[۲] نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۲.    
یعنی واسطه روحی، پاک و طاهر از آلودگی‌های مادی و منزه از اشتباه است.
۲. شدید القوی
چنان‌که می‌فرماید: «و ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی علمه شدید القوی»
[۳] نجم/سوره۵۳، آیه۳-۵.    
. ضمیر «هو» که در حقیقت بر می‌گردد به گفتار و نطق پیامبر(ص)‌، در این‌جا، مبتدا و وحی، خبر آن است. یعنی خداوند، قرآن را به وسیله نیروی عظیم -جبرئیل امین- بر قلب پیامبر(ص) نازل کرده است.
۳. رسول
۴. کریم
۵. مکین
۶. عند ذی العرش
۷. مطاع
۸. امین
چنان‌که می‌فرماید:«انه لقول رسول کریم ذی قوة عند ذی العرش مکین مطاع ثم امین»
[۴] تکویر/سوره۸۱، آیه۱۹ تا ۲۱.    
. یعنی این پیک وحی و واسطه نزول، خود رسولی است بزرگوار، نیرومند، دارای مقام و جایگاه، مورد اطاعت و پیروی و امین.
۹. مقری
این صفت از آیه شریفه «اقرا باسم ربک الذی... اقرا و ربک الاکرم»
[۵] علق/سوره۹۶، آیه۱تا۴.    
و آیه «سنقرئک فلا تنسی»
[۶] اعلی/سوره۸۷، آیه۶.    
مأخوذ است چرا که جبرئیل‌، قرآن را بر پیامبر (ص) قرائت نمود.


با تأمل در برخی از آیات قرآن کریم، می‌توان دریافت که جبرئیل در نزول وحی تنها نبوده است، بلکه همراهانی نیز داشته است و بسا مقام و وصف مطاع، اشارت به این حقیقت داشته باشد که این فرشته با عظمت الهی، فرمانروای فرشتگان تحت امرش می‌باشد. علامه طباطبایی در تفسیر آیه: «ینزل الملائکه بالروح من امره...»
[۷] نحل/سوره۱۶، آیه۲.    
، می‌نویسد: باء در آیه برای مصاحبت است و منظور از ملائکه، فرشتگان وحی هستند که یاران جبرئیل می‌باشند.
[۸] تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۰۶ و ۲۰۸.    



چنان که پیش از این نیز گفته شد؛ واسطه نزول قرآن بر پیامبر(ص) به نص خود قرآن، حضرت جبرئیل است. در این مطلب و در این‎که وی از خدا دریافت می‌کند تا به پیامبر(ص) برساند، تردیدی نیست، زیرا می‌فرماید: «... لجبریل فانه نزله علی قلبک باذن الله »
[۹] بقره/سوره۲، آیه۹۷.    
، و نیز فرمود: «قل نَزَّلَهُ روح القدس من ربک»
[۱۰] نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۲.    
. بسا بتوان از جمله «من ربک» دریافت مستقیم جبرئیل از مبدأ ربوبی را برداشت نمود.
اما با تأمل بیشتر در آیات قرآن، چنین استفاده می‌شود که جمله «من ربک» و «باذن الله» منشا و مبدا وحی است و از جهت وجود واسطه‌ای غیر از جبرئیل‌، ساکت است، بنابراین، واسطه‌ای بین جبرئیل و خدا، بعید نمی‌نماید. آن‌گونه که برخی از مفسران نیز احتمال آن را داده‌اند.
[۱۱] فخررازی، معتقد است ممکن است بین جبرئیل و خدا وسائطی وجود داشته باشند. رک: الفخر الرازی، التفسیر الکبیر، ۲۷ / ۱۸۹.
و ممکن است، این نظریه را به روایتی که مجلسی در بحار از پیامبر (ص) نقل می‌کند، تائید نمود که آن حضرت، خطاب به ابن سلام می‌فرماید: آیا این آیه را نشنیدی که می‌گوید: «و السماء بنیناها باید و انا لموسعون»
[۱۲] طور/سوره۵۲، آیه۴۷.    
. وی در پاسخ گفت: آری. پرسید چه کسی این آیه را آورده است؟ فرمود جبرئیل. گفت از چه کسی؟ فرمود: از میکائیل. گفت: او از چه کسی؟ فرمود: از اسرافیل. گفت: او از چه کجا آورد؟ فرمود: از لوح محفوظ. گفت: لوح از کجا دریافت نمود؟ فرمود از قلم. گفت: قلم از کجا گرفته است؟ فرمود: «عن رب العالمین»
[۱۳] بحارالانوار، ج۹، ص۳۳۸.    



 
۱. ↑ شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۲و ۱۹۳.    
۲. ↑ نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۲.    
۳. ↑ نجم/سوره۵۳، آیه۳-۵.    
۴. ↑ تکویر/سوره۸۱، آیه۱۹ تا ۲۱.    
۵. ↑ علق/سوره۹۶، آیه۱تا۴.    
۶. ↑ اعلی/سوره۸۷، آیه۶.    
۷. ↑ نحل/سوره۱۶، آیه۲.    
۸. ↑ تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۰۶ و ۲۰۸.    
۹. ↑ بقره/سوره۲، آیه۹۷.    
۱۰. ↑ نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۲.    
۱۱. ↑ فخررازی، معتقد است ممکن است بین جبرئیل و خدا وسائطی وجود داشته باشند. رک: الفخر الرازی، التفسیر الکبیر، ۲۷ / ۱۸۹.
۱۲. ↑ طور/سوره۵۲، آیه۴۷.    
۱۳. ↑ بحارالانوار، ج۹، ص۳۳۸.    



سایت معارف قرآن    



جعبه ابزار