فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول» تالیف عیسی ولائی است که در آن اصطلاحات متنوع و پراکنده
علم اصول را گردآورده و در حد لزوم به توضیح آنها پرداخته است.
در این کتاب سعی شده تمام اصطلاحات به صورت الفبایی تدوین گشته و با مثال‌هایی از
قانون اساسی،
قانون مدنی، آئین دادرسی و مانند اینها مطالب قابل فهم تر گردد.
مطالب بخش‌های مختلف کتاب به ترتیب و به اختصاربه شرح ذیل است:
مولف درباره انگیزه تالیف کتاب بیان می‌کند که چون جای اصطلاحات اصول به ویژه برای دانشجویان رشته
حقوق خالی بود لذا به تدوین کتاب همت گمارده است زیرا اولا: بسیاری از کتب اصولی فاقد فهرست است. ثانیا: برخی از اصطلاحات در ضمن مباحث دیگر به صورت گذرا مطرح گشته است. ثالثا: در آن دسته از کتابهایی که دارای فهرست است تنها به رئوس مطالب اشاره شده است. رابعا: چون اصطلاحات در کتابهای اصولی به صورت الفبایی منظم نشده است طبعا دسترسی به آنها کاری بس دشوار و بعضا غیرمقدور است. ایشان تصریح می‌کند که در کتاب حاضر دیدگاه
علمای امامیه مورد بررسی قرار گرفته گرچه در بعضی از موارد به برخی از دیدگاه‌های علمای
اهل سنت نیز اشاره شده است و هدف این کتاب تشریح و تبیین هر اصطلاحی است که در کتابهای اصولی به کار رفته است گرچه بعضی از آنها اصطلاح اصولی نیست.
در بخش دیگری از کتاب نوشتاری با موضوع کاربرد اصطلاح در علوم و اصطلاحات
علم اصول به قلم آیه الله سبحانی آمده است. ایشان بیان می‌کند که محققان اسلامی در تبیین اصطلاحات علوم گوناگون رساله‌ها و تالیفات مختلفی نوشته ان؛ برخی از آنها در کتاب واحدی به تفسیر اصطلاحات همه علوم پرداخته‌اند مانند کشاف اصطلاحات الفنون نگارش محمد علی بن علی تهاونی و برخی دیگر به شرح و توضیح اصطلاحات یک علم پرداخته‌اند؛ مانند: رسالة الحدود والحقائق نگارش شریف مرتضی. استاد در بحث اصطلاحات علم اصول می‌فرماید: ریشه‌های علم اصول در کلمات
امام باقر علیه‌السّلام و
امام صادق علیه‌السّلام و دیگر پیشوایان
معصوم وجود دارد حتی محدث بزرگوار
شیخ حر عاملی کتابی بنام «الفصول المهمة فی اصول الائمة» تنظیم کرده که بسیاری از قواعد اصولی در
احادیث منقول در آن مندرج است. دانش اصول از قرن دوم وارد حوزه‌های فقهی
شیعه شد و تا به امروز رشد و ترقی چشمگیری داشته است. وی بعد از بیان مقدمات لازم تصریح می‌کند که علم
اصول فقه بسان دیگر دانش‌های بشری، دارای اصطلاحات گوناگون بوده که باید پیش از ورود به هر بحث آن را روشن ساخت و اثر حاضر با توجه به استیعاب و فراگیری آن قابل تحسین است.
مقدمه‌ای درباره تاریخچه ظهور علم اصول: در این بخش بعد از بررسی
اجتهاد در
اسلام و جواب از شبهات وارده، به بحث پیرامون تصنیف اولین کتاب اصولی می‌پردازد. ایشان بعد از نقل اقوال مختلف می‌گوید اولین کتابی که در اصول تالیف شده توسط هشام بن حکم بنام «الالفاظ و مباحثها» بوده سپس یونس بن عبدالرحمن کتاب «اختلاف الحدیث و مسائله» را تالیف نمود و آن دو بزرگوار از شیعیان به نام بودند. مولف بعد از بررسی وضعیت اصول بعد از
غیبت کبرا، علت پیدایش اخباری گری را بیان نموده است. افکار اخباری گری در حدود یک قرن
علما و
حوزه‌های عملیه را تحت تاثیر قرار داده و میدان داری می‌کرد تا اینکه با ظهور
وحید بهبهانی اخبارگری برچیده شد.
بخش اصلی کتاب را تشکیل می‌دهد که مولف بر اساس حروف الفبا به تشریح ۵۱۱ اصطلاح اصولی می‌پردازد که از واژه «ابتلاء و عدم ابتلا»
شروع شده و با واژه «
وضع نوعی» خاتمه می‌یابد.
فهرست مطالب در ابتدای اثر و در انتها نیز فهرست منابع فارسی،
آیات و احادیث آمده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
