• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فطنه (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: زیرکی.


فَطَنَ‌ (به فتح فاء و طاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای زیرکی، حذاقت، درک و فهم است. مواردى از آن در «نهج البلاغه» آمده است.



فِطْنَة (به کسر فاء) به معنای زيرکى، حذاقت، درک و فهم است. جمع آن فِطَن (بر وزن عنب) است.


حضرت (علیه‌السلام) درباره خداوند میفرمایند: «لاَ یُدْرِکُهُ بُعْدُ الْهِمَمِ وَ لاَ یَنَالُهُ غَوْصُ الْفِطَنِ» «خدائيکه قصدها و اراده‌هاى بزرگ درکش نتواند کرد و فرو رفتن و فکرت زيرکيها به کنهش نتواند رسيد» (شرح‌های خطبه: )
و در جاى ديگر فرموده اند: «الَّذِی لاَ یَبْلُغُهُ بُعْدُ الْهِمَمِ وَ لاَ یَنَالُهُ حَدْسُ الْفِطَنِ» «خداوندى که همّتهاى بلند، قادر به درک او نيستند و گمان زيرک به مقامش نرسد». ناگفته نماند: فِطَن (بر وزن عنب) جمع اسم فاعل فاطن نيامده است. (شرح‌های خطبه: )
فَطِن (بر وزن کتف) یعنی زيرک، در حکمتی میفرمایند: ««وَ الْفَقْرُ یُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ حُجَّتِهِ»» «فقر آدم زيرک را از بيان دليلش لال مى‌کند.» (شرح‌های خطبه: )


از این ماده چند مورد در «نهج» آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۸۲۲.    
۲. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۱۸۱.    
۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۲۶، خطبه۱.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۱، ص۷، خطبه۱.    
۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۹، خطبه۱.    
۶. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۳، خطبه۱.    
۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۴۴.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۵۵.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱، ص۷۶.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۰۳.    
۱۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۶۸.    
۱۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۲۱۲، خطبه۹۳.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۱، ص۱۸۵، خطبه۹۲.    
۱۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۳۸، خطبه۹۴.    
۱۵. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۱، خطبه۹۴.    
۱۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۲۶.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۲۷.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۲۵۱.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۰۰.    
۲۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۶۱.    
۲۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۷۶۹، حکمت۲.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۳، ص۱۵۲، حکمت۳.    
۲۳. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۶۹، حکمت۳.    
۲۴. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳۳، حکمت۳.    
۲۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۰۴.    
۲۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۰۶.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۲، ص۴۰.    
۲۸. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ۲۱، ص۱۲.    
۲۹. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۸۸.    
۳۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۴۲۶، خطبه۱۸۶.    
۳۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۶۹، خطبه۱۶۵.    



بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله « فطن »، ج۲، ص۸۲۲.    






جعبه ابزار