فعل (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَعْل (به فتح فاء و سکون عین) و
فِعْل (به کسر فاء و سکون عین) از
واژگان قرآن کریم به معنای كار كردن است؛ این واژه دارای مشتقاتی است که در
آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
فَعْلَة (به فتح فاء و لام و سکون عین) به معناى دفعه؛ و
فَعَّال (به فتح فاء و تشدید عین) صیغه مبالغه و از اسماء حسنى است.
فَعْل:
كار كردن، و
فِعْل كار است.
در قاموس گفته: «الْفِعْلُ بالكسر حركة الانسان ... و بالفتح مصدر ...»؛
همچنين است قول فيومى در مصباح.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
فِعْل: قرآن فعل به كسر اول را، مصدر بكار برده، مثل:
(وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِيتاءَ الزَّكاةِ) (و انجام كارهاى نيك و برپاداشتن نمازو اداى زكات را به آنها وحى كرديم).
عطف
(إِقامَ) و
(إِيتاءَ) بر آن، كه هر دو مصدراند، بهترين دليل مصدر بودن «فِعْل» است، نه اسم مصدر.
فَعْلَة: به معنى دفعه است؛
«كانت منك فَعْلَةً حسنة»، از تو يك كار خوبى بود.
(وَ فَعَلْتَ فَعْلَتَكَ الَّتِي فَعَلْتَ وَ أَنْتَ مِنَ الْكافِرِينَ) اين سخن فرعون است به موسى (عليه‌السّلام)، مراد از فَعْلَة كشته شدن قِبطى است به‌دست موسى، يعنى: «و كردى آن كارت را كه كردى، حال آنكه بر نعمت ما كافر بودى».
فَعَّال: صیغه مبالغه و از اسماء حسنى است:
(إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ) (به يقين پرورگارت آنچه را بخواهد انجام مى‌دهد)
و ايضا:
(فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ) (آنچه را اراده كند انجام مى‌دهد).
فعال دو بار در قرآن آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "فعل"، ج۵، ص۱۹۶.
